kiem: »rozumiej modlitwie (głosowi, mnie)«, »nie rozumieli dziwom Twoim; prastary zwrot: »wągle rożgło się jest, t. j. roz-żg-ło, ‘rozpaliło’, »gdy rożgą gniew jego«, ‘rozpalą’ — wszystko z psałterzów (»gdy rożże się«, puławski). W biblji: »ścienne rosiedliny« (»rozpadliny w ścianach«, Leopolita); rozniewać, częste od 14. do 16. wieku (ale w psałterzu stale: rozgniewać); rozdrazić się, ze wstawionem d; rozbitować, ‘rozdzielić’ (p. bitunk). R. 1500: rostań (obok rostanie w 15. wieku), ‘droga rozstajna’; »w rozmaczki jajca« (‘na miękko’); rozgorzlić się, ‘rozgniewać’, Ezop; rostyrkność, ‘ekstaza’, w 16. wieku; roziewić, w 16. wieku, dziś rozdziawić (p. ziew). Mylne zdają się rozbrok i rozkrok, dla ‘hałasu’, z czes. rozbroj.
rozekier, w 16. wieku; »seki, witpachery, rozekery, rywuły«, rodzaje ‘wina gotowanego’.
rózga, różdżka (przeciw »etymologji«: rószczka, wedle wymowy), najmylniej rózeczka (zg nierozerwalne; również niemożliwy drugi przypadek liczby mn.: rózeg, zamiast jedynie poprawnego rózg); rózgowy, w biblji rózgowaty i różdżany (o drzewie ‘gałęzistem’); zbiorowe różdże, jak snopie, pierze. Oboczne (acz raczej wyjątkowe) cerk. rażdije (ale serb. rozga, rozgwa) dowodziłoby przestawki z pierwotnego *orzga, gdzie zg zastąpiło pierwotne z (z orz-, roz-); porównano niem Zweig, ‘gałąź’, od zwei, ‘dwa’.
rozgard, ‘łąka’, w Prusiech dawnych, z niem. Rossgarten, ‘łąka dla koni, pastwisko spólne’.
rozgardjas stroić, ‘biesiadować’, Mączyński 1564 r.; od 18. wieku rozgardjasz, o ‘rejwachu, nieładzie’.
rozgrzeszyć, z dawnego rozd-rzeszyć, ‘absolvere’, ‘rozwiązać’; dla absolucji spowiednej połączono to z grzechem, i przemieniono rozdrzeszyć w rozgrzeszyć, gdy o rzeszeniu, ‘wiązaniu’, zapomniano; »lud wierny grzechom rozdrzeszony«, w psałterzu puławskim. Pierwotne rzeszyć, ‘wiązać’ i ‘rozwiązywać’, ocalało u innych Słowian: cerk. rĕsziti i razdrěsziti (d wstawia się stale między z-r), rus. rjeszit’ sia, ‘odważyć się na co, postanowić’, porjeszit’, ‘zakończyć’; w dawnej polszczyźnie tak samo: w psałterzu »rozdrzesz języki ich« (»zagładź« w puławskim, »zrzuć« u Wróbla, ‘praecipita’); rzeszeć, ‘parcieć’, np. o rzepie, ale i ogólnie: »starość rzeszeje« (Potocki). Prasłowo; lit. raiszyti, od rzeczownika raiszas, ‘wiązło’, do czasownika riszti, ‘wiązać’, ryszys, ‘wstęga’, raisztis, ‘wstęga na głowie’, prus. sen-rists, ‘związany’, per-reist, ‘połączyć’; lit. sz z podniebiennego k, nasze sz z ch, a to z sk (?). Dalszych odpowiedników tego prasłowa nie znamy.
rozmaity, rozmaitość, urozmaicić, u ludu i ozmajty i roztomaity (jak czes. roztomilý); od rzeczownika *rozmaj, por. majak, majaczyć (p.), od pnia ma-, p. machać, mamić.
rozmamany, ‘rozkudłany’, ‘porozpinany’; dorobione do mamka.
rozmaryn, u ludu we wszelakich postaciach, nawet i rozmajeron (niby z majeranem mieszany) i łozmaryjan i rozma(j); z łac. ros marinus, ‘rosa morska’ (por. rosolis z łac. ros solis).
rozpacz, rozpaczać, p. opak.
rozynki, rozenki, a ze zwykłem dz zamiast z: rodzynki (tak już w 16. wieku), ‘winogrona ususzone’; jak i czes., z niem. Rosine, a to
