z pa- (p.) i pnia onk- (ąk-, pot. lit. anka, ‘węzeł’), enk- (ęk, por. cerk. jęczaję z *enkēja, ‘więzy’, rus. jaczeja, sowieckie jaczejka, ‘oko w sieci’, ‘komórka w ulu, w ciele fizycznem i społecznem’). Tylko u nas przenośnie i o ‘świeczniku’, ‘żyrandolu’ (żyrandol słowo włosko-francuskie, girandole).
pajda, bajda chleba, ‘kromka’, od paj, ‘porcja’, tureckie i węgierskie. Po narzeczach i pajtasz, ‘towarzysz’, z węg. paitas.
pak, przysłówek dawny, ‘znowu’, ‘ale’, p. opak; w 15. wieku najczęściej we skupieniach: pakli, pakliby, paknięli(by), ‘jeśli(by)’.
pak, paka, ‘skrzynia’, pakować, paczka, pakowny, pakunek, pakownia, pakiet, z niem. Pack, packen, Päkchen, i franc. paquet, co przez łac. paccus z niemieckiego poszło.
pakłak, ‘grube sukno, part’, w 18. wieku częste; od pakuł(?).
pakość, ‘złość’, Pakość; po narzeczach: »robić pakości«, ‘na złość, przykrości’; pakośnik (albo »paskudnik«), choroba bydlęca, »krowa ma pakośnika«; prasłowiańskie; cerk. pakost’, ‘szkoda, przykrość’, rus. pakostit’ (pa-, uważano za przyimek i powstał nowy czasownik, ludowe kostit’, ‘łajać, sromocić’); czes. pakost’, ‘przykrość’, pakostnice, ‘reumatyzm’, pakosta, ‘ciura’. P. opak.
pakt, paktować, z łac. pactum, ‘układ, umowa’; z łacińskiego niem. Pacht, Pächter, a stąd znowu u nas pachciarz, ‘arendarz’.
pakuły, ‘odpadki przy czesaniu konopi czy lnu’ (na utykanie szpar); tylko u nas i na Rusi litewskiej; lit. pakułos, w tem samem znaczeniu. Słowo późne, najpierw u »Litwina«, t. j. Białorusina, zapisane.
pal, z niem. Pfahl; oznacza i ‘miejsce, skąd flisowie ruszają’ (Pasek); zdrobniałe palik; »most palowy«; palować; niem. Pfahl z łac. pālus, a to od tegoż pnia co i pakt, ‘wprawiać’.
palakieta, żartobliwie ‘gorzałka’, u Potockiego: »wino albo palakieta«; dorobione do łac. aqua vitae (por. okowita) od palić (palanka, por. gorzałka).
paladrana, palendora, palędra, paletra, w 17. w., dziś zapomniane, z włos. palandrana, palandrano, ‘opończa’.
palant, ‘pałka do podbijania piłki’, palantować, ‘bić’, od włos. pallare, ‘grać w palla, piłkę’.
palatynka, ‘kołnierzyk futrzany’, z franc. (i włos.) palatine, przezwane od szwagrowej Ludwika XIV (z Palatynatu).
palcat, ‘laska, pręt, kij’, z węg. palca (dalszy przypadek palcat do mianownika się dostał), poprzez Czechy; straszna to broń husytów 15. wieku; węg. z słowiańskiego (p. palec); por. harumpalcat.
palec, narzeczowe palic już w 16. wieku; paluch (w bajce, rus. palczik), paluszek; paleczny, palczasty, palczysty, palcowy; jak nieraz bywa, zdrobniałe palec zastąpiło u wszystkich Słowian (cerk. palĭc, itd.) pierwotne *pał (rus. bezpałyj, ‘bezpalcowy’); pałka, palica, ‘gruby kij’ (z tego węg. palca); pałką i ‘łeb’ przezywają: »szalona pałka«; pałki są i wszelakie rośliny »pałczyste«, np. ‘typha’ (rogoża pałka u Stanka r. 1472), i ‘kiści roślin’; pałki, ‘nierozwinięte pióra ptasze’. U wszystkich Słowian tak samo: czes. palice (i o ‘głowie’) i palka, rus. pał(ocz)ka, ‘laska’, serb. palica, ‘laska’, palczić, ptaszek (‘strzyżyk’), itd. Pień pa-, p. patyk.
