niżby; albo z a: aniż, aniżby; inne złożenia: niżaden, niżadny, w 15. w., dziś tylko żaden (p.).
no, spójka; prasłowiańskie; przy rozkaźniku: dajno, chodźno; samoistnie: »no i cóż«, »no tak«, »no chyba«; w cerk. jest nŭ i ną (nasze nę); na Rusi no, ‘ale’; -n dodane w ten, jen, sien, u Słowian zachodnich; wszystko od pnia zaimkowego, prasłowa.
noc, nocować, nocny; nocnice, ‘zmory’; nocnik, ‘wałęsający się po nocy’ (rzeczowniki na -ik stale osobowe: grzesznik, dzwonnik); nocleg i noclegowisko; północ, północny; prasłowo; c z kt: lit. naktis, ‘noc’, ind. nakti-, grec. nyks, nyktos, łac. nox, noctis, niem. Nacht. U wszystkich Słowian tak samo: cerk. noszt’, rus. nocz, czes. noc, noczní (z mylnem cz).
nog, rzadka nazwa ‘gryfa’, z czes. noh, a to znaczy inoha, ‘co in (sam jeden) żyje’; w cerk. jeszcze z i-: inog; z -k: inok, ‘mnich-pustelnik’; podobna nazwa odyniec (p.).
noga, nóżka, nożny; podnóże; podnóżek; nogaj (jak łabaj) i nogal; nogawice, ‘spodnie’; odnoga. Prasłowo, ale to u innych Arjów i pierwotnie znaczy ‘pazur’, ‘paznogieć’ (‘noga’ zwała się pes, itp., p. piechota); a więc na Litwie nagas ‘pazur’, ‘paznogieć’, naga ‘podkowa’ (prus. nage, jak nasza noga), ind. nakha-, grec. onyks (onychos), łac. unguis, niem. Nagel, wszystko o ‘paznogciu’; p. nogieć.
nogieć, u nas tylko we złożeniu z pas- (po, p.): paznogieć, ale w cerk. i u innych Słowian samo nogŭť, rus. nogoť, czes. i nehet obok nohet; u nas (i u innych Słowian) i nokieć, paznokieć, z powodu zbitki nogcia (t. j. nokcia) w dalszem przypadkowaniu. Urobione od noga tym przyrostkiem co i łokieć lub grzbiet; powtarza się w prus. nagutis, ‘paznogieć’; litew. nagutis jest tylko zwykłe zdrobnienie od nagas. U nas pozostał nogieć jako nazwa choroby koni i bydła (‘paskudnik’, co solą leczono), a przeniesiono go i na ‘liche bydło’, wkońcu na ‘nicponia, oszusta’, szczególnie w pierwszej połowie 16. wieku (u Reja i i.). Nazwa rośliny ‘calendula’ (czes. nehtík), nogietki i nogtek, także i słącza (lub inna) nóżka 1472 r., dla kształtu owoców; mylnie nagietek; inna nazwa, miesiączek, tłumaczy łac. calendula.
nor, norek, ptak ‘mergus’; nora i nura, norzyć i nurzyć; wnor, ‘nałóg’ (15. wiek), wnorzyć i wnurzyć się, ‘wprawić się’; narzać i nurzać, nurek, nurkować; w 16. i 17. wieku zwano arjanów nurkami, od chrztu-zanurzania dorosłych w wodzie; nurty (fali); po-nury, ponurość. Prasłowo; pień ner- u nas nie istnieje, częsty u innych Słowian: cerkiewne wŭnrěti, iznrěti, ‘wynurzyć się’ (z *nerti), małorus. nerty, serb. zanere, ‘zanurzy’, iznere, ‘wynurzy’; z o, nor-, powszechne. Jak obok pnia der- (‘drzeć’), istnieje dur- (dura, ‘dziura’), tak samo obok ner-, nor-, i nur-, u innych Słowian i nyr-, rus. nyrjat’, ka-nura, ‘nora’. Bogato zastąpione w lit.: nerti, apnirti,' ‘zanurzać’, naras, ‘nor’ (kaczka), prus. w nazwie Nierzei, Mierzei u nas (niem. Nehrung), z średniowiecznego Nerga, Narge. Tu należą nazwy rzek, Nur, Nurzec, Nurzyk, co się z nazwą szczepu Neurów (Herodotowych, z 5. w. przed Chr.) bezpośrednio bynajmniej nie łączą. U innych Słowian przeniesiono nyr- na ‘mruków’, ‘posępnych i złych’,
