odnajdą; dzisiejsze pisemnictwo ich nie zna, chyba w słowach niemieckiego pochodzenia, np. herb, herszt i inne. Jeszcze mniej znaczą różnice co do samogłosek, np. wymowa ę jako ą (zatrzymały ją Sandomierz, Kanty i i.), ścieśnionego a jako o, ścieśnionych e, ie, jako y, i; tego wszystkiego wcale nie uwzględniałem; nadmienię tylko o prastarem re- zamiast ra-, w 10.—14. wieku u nas nierównie częstszem, niż dziś (Redgoszcz i inne).
nasięźrza, r. 1472 nasięźrze, później nasięźrzał (por. Sowi-zdrzał), ‘ophioglossum’, roślina »miłośnicza«, sprawiająca, że na się źrzeć będą; nazwę narzecza wszelako zniekształcają.
naskrętny, naskrzętny, ‘nagły, prędki’, przestarzałe; por. skrzątwa i skrzętny. P. krzątać się.
naskrzeć, naskrę, częstotliwe naskwierać, ‘nacierać’: »kiedy go naskrą«, »naskrę (‘nagnam’) strachów«, »drugich w Wartę naskwarszy potopił«; por. doskwierać, przyskwierać; naskrzeć zamiast *naskwrzeć (czes. skwru), jak naskwarszy dowodzi. P. skwar. Postać pierwotna *na-skwer-ti, czes. skwrzíti.
nastać, ‘prześladować’, jak łac. instare; »nastoją na mię«, »nastojcie nań«, »gdy nastał przeciwo mnie«, psałterz; p. niestety.
natręt, natrętny, por. wstręt, wstrętny; p. trącić.
nawias, por. za-wias, p. wiesić; »nawiasem (‘bokiem’) Tatarzy z łuków szyją«; ‘naoślep’: »wszyscy ślepo nawiasem bieżą do upadu«, »nawiasem żyją wszyscy«, »miece kwiecie nawiasem«; ‘ubocznie’, ‘mimochodem’; specjalnie polskie; por. rus. zanawies.
nazierkiem i nadzierkiem, nazierając i nadzierając (‘z podełba’), p. zerknąć (oboczność miękkiej i twardej półgłoski nic nadzwyczajnego; zierk- dziś już nie używamy); »już tu legat (papieski) nie nadzierkiem przyjeżdża za potrzebą jakąś, ale obecnie (‘ogólnie’) rezyduje«, r. 1607 (Rozmowa o rokoszu; wydawca myślał o »na dzierskiem koniu«); »Tatarzy prowadzą nas do granic nazierkiem«, Potocki.
Nazwy miejscowe. Są dwojakie: od osób; te przeważają, zabierając niemal dwie trzecie wszystkich nazw; od miejscowości samej, od jej położenia, flory i fauny, i t. d., topograficzne. Nazwy osobowe są różnej postaci. Albo dzierżawcze, z przyrostkami dzierżawczemi -ów, -in, -j: Kraków, t.j. ‘gród (rzeczownik zawsze się opuszcza) Kraka’; Kijew, ‘bród Kija’; Sławęcin, ‘osada Sławęty’; Poznań, ‘gród Poznana’. Albo rodowe, na -ice, częste w Mało- i Wielkopolsce, nieistniejące na Mazowszu: Działoszyce, ‘osada Działocha (i rodu jego)’; nazwy na -ów i -ice nieraz się wymieniają, bo znaczenie ich równe, tylko postać odmienna. Albo liczba mnoga (bez -ice): Wilki, ‘osada Wilka i rodu jego’; szczególniej częste na Mazowszu; inne od osiedlenia, np. jeńców, Pomorzany, lub czeladzi książęcej, Piekary, Zduny itd. — Nazwy topograficzne tworzą się najrozmaiciej, spólne im bywa odrzucanie rzeczowników (wieś, gród, siodło itd.), przymiotniki zabierają ich znaczenie i miejsce (jak powyżej dzierżawcze), a więc przymiotniki na -sk: Gdańsk od jakiejś Gdani (‘błota’ czy ‘lasu’), Busk od Bugu, Płock od Płoty; nazwy na -no lub -na: Dębno, Jeziorna, Jabłonna; nieraz nie da się rozróżnić »rzeczowych«
