Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 330.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

łom, lit. łaminti, ‘łamać (ujeżdżać) konia’, łamakas, ‘kawałek’ (por. »łomot chleba«, łomotać, ‘zajadać’); niem. dawne lemian, ‘łamać konia’, i lahm, ‘ułomny, kulawy’, fryzyj. lōm, ‘mdły’, lähmen, ‘porazić’. U innych Słowian wszystko tak samo, por. rus. łomka, łomot’ (chleba), czes. lomoz, ‘łomot’, cerk. łomiti sę, ‘natężać się’. Nazwy: Łomazy, czescy Lemuzi z 11. wieku (nie celtyckie!).

łoni, łoński, ‘zeszłoroczny’, w przeciwieństwie do latoś, latosi; południowosłowiańskie (cerk. i t. d.) łani dowodzi przestawki z *olni, starołac. olli (z *olnei), ‘wtedy’, od zaimka wskazującego, ollus, ‘ów’; niema w litewskiem.

łono, łonowy, łonko; prasłowiańskie; przed n wypadła spółgłoska; jeśli k, można wtoczyć łok-, o ‘zagłębieniu’. U wszystkich Słowian tak samo: cerk. łono, itd.

łopata, łopatka (i u człowieka); prasłowiańskie; w lit. łopeta, prus. lopto, łotew. lāpsta, z tym samym przyrostkiem; od tegoż pnia, od którego i łopuch i łapa, dla oznaczania ‘szerokich, płaskich’ narzędzi, liści, części ciała.

łopian, łopuch, nazwy roślin szerokoliściastych, u Stanka, r. 1472; obok łopuch, łopucha u Cygańskiego, dowód oczywisty, że to nie pożyczka z łac. lappa, ‘arctium’, jak twierdzono; nazwa łac. może pokrewna. Tak samo u wszystkich Słowian; rus. łapuch, zamiast łopuch, u Czechów i lopun.

łopie, p. łapać.

łoskot, łoskotać, u nas tylko z tym charakterystycznym dla wszelkich »głosów« przyrostkiem -ot, na Rusi jeszcze i łosk samo, łoskat’, ‘trzaskać’, ‘gryźć orzechy’; obok łosk-: lesk- (p. łechtać) i klesk- (klaskać).

łosoś, nasze, ruskie (Ruś ma i zgrubiałe łoch) i czeskie; obce, jak ryba sama, Bałkanowi; powtarza się w lit. laszis, laszisza, laszasza, prus. lasasso (pożyczka z polskiego, jak i lit.?), niem. Lachs; kto od kogo pożyczał, niepewne; u nazw rybich pożyczki dawne częste a niejasne (por. np. karp); przytaczają tocharskie (w Azji środkowej, aryjskie) laks, ‘ryba’ (?).

łoszak, łoszę, późna u nas pożyczka z rus. łosza, łoszati, z tur. alasza, ‘koń’ (właściwie ‘drobny’; łoszad’, z przyrostkiem zbiorowym, jak czernied’, sinieď); łoszak na Rusi pierwotnie ‘muł’, jak iszak.

łoś; w psałterzach tłumaczy i ‘onager’ (dziki osieł), zwykłem nieporozumieniem, co obcemu zwierzu podstawiało byle nazwę krajowego; we wszystkich językach słowiańskich tak samo, ale południowe zapożyczyły z Północy nazwę nieistniejącego na Południu zwierza, bo postać pierwotna brzmiała *olsĭ jak dowodzi niem. Elch (z czego łac. alces, grec. alkē); słowiańskie s jest podniebienną gardłową: k’ z czego niem. h (pierwotne *alhi-), anglosaskie eolh (z elha), nord. elgr. Pień ten sam co w nazwie jelenia i łani. Ostatniego łosia ubił r. 1677 ostatni Piastowic; o szerokiej znajomości zwierza świadczą liczne imiona osobowe i miejscowe.

łotok, ‘korytko’, łotoczek, ‘ściek’, od tegoż pnia łat- (p.), co i łatwy; łotoć, dla ‘caltha palustris’, ‘kaczyniec’, może ruskie.

łotr, łotras; łoterski i łoterstwo w 16. wieku, dziś łotrowski, łotrowstwo; łotrować; łotrzyk, łotrzyca; wyzwisko niem. od liederlich, ‘niecny’, Lotter, ‘nicpoń’, jakby nam