karzeł, karlik, karłowaty, karlę; skarlały; narzeczowe (śląskie) karlus, kierla, z niem. Kerl, ‘mąż, chłop’, dawne karl, karal, z czego i imię osobowe Karl, frana Charles, u nas w 16. wieku Karzeł, nimeśmy go, wedle łac., Karolem zastąpili (zdrobniałe Lolo). Inne narzecza zachodnie zachowały lepiej pierwotne znaczenie: łuź. karl, ‘tęgi chłop’. Od nas przeszedł karzeł i na całą Ruś: karło, karlik. Do nas wprost z czes. karel, karle. Prasłowo niemieckie.
kasać się na co, ‘kusić się o coś, dążyć do czego’; kasać w złożeniach: podkasać (dawniej i kasany, ‘podkasany’), zakasać (rękawy), zakasywać; kasanka, ‘spodnica’. P. kos-; cerkiewne prikasati sę, ‘dotykać’.
kasza, potrawa prasłowiańska dla »rodzanic« (fej) przy narodzeniu dziecka, jako ofiara i wróżba pomyślności, stąd znaczenie jej obrzędowe, przy zaręczynach niegdyś (»karmić kaszą młodych«, t. j. ‘swatać’, »babska kasza«, t. j. ‘swaty’), i ogólnie: »kaszę z kim jeść«, ‘mieć z nim do czynienia’, »nie dać sobie w kaszę pluskać«; kaszka; kaszywo, ‘jagły, pszono’. Litew. koszti, ‘przecedzać’.
kaszanat, kasanat, ‘rosół do ryb lub drobiu’, staropolskiej kuchni nazwa obca, nieznanego początku.
kaszel, kaszlać, odkaszlnąć, z niepierwotnem, acz ogólnosłowiańskiem szlj (z slj); lit. kosulys, ‘kaszel’, koseti, ‘kaszlać’. Prasłowo; ind. kās(a)-, ‘kaszel’, niem. Husten.
kasztan, kasztanowy, od miasta Castana w Małej Azji, z szt zamiast st, jak we wszystkich nieco dawniejszych pożyczkach, a więc: kaszta z niem. Kasten; kasztel z łac. castellum (stąd kasztelan, kasztelanic, kasztelanowa, po polsku: pan, panic, pani: »pan krakowski«, t. j. ‘kasztelan krakowski’, nigdy inaczej; łac. castellanus, ‘należący do kasztelu, sługa’); por. kaszkiet, z franc. casquette, pasztet itd.; tylko w późnych pożyczkach zachowywamy st, np. kasta, kastowość, pasta.
Kaszuba, kaszubski, kaszubszczyzna, nazwa ostatka Słowian pomorskich, niegdyś Notecią od Polan przedzielonych, pochodząca z 13. wieku; nazwa od ubioru — por. Kabatkowie (chociaż to znacznie późniejsza nazwa), — od szuby (p.), z przedrostkiem ka-, o którym p. pod kacap.
kat, katować; katownia, katusza (‘miejsce więzienia’ i ‘męki, tortury’), katowski, katówna; tak samo w czeskiem; nieznanego pochodzenia (od katać, p. kocić, ?); z katuszą por. śmiertuszka, kostucha, pazucha, kożuch.
katanka, jak rajtarka, stradiotka, od nazwy żołnierzy, noszących taką ‘kurtkę’: katan i katana, katański; z węgier. katona, ‘żołnierz’, w 16. wieku.
Katarzyna, zdrobniałe Kasia, jak Zosia, Masia (p.), Cesia; Kaśka; od niej i nazwa katarynki, nieznanej gdzie indziej pod tem nazwiskiem (rus. szarmanka, niem. Leierkasten, franc. orgue de Barbarie, ang. hurdy-gurdy, obok prastarego rote, p. rota); »szejne katrynka« w 18. wieku, niem. Schön Katrinchen(?), ‘laterna magica’ jarmarczników, od marjonetki pięknej Kasi tak przezwana, później przeniesiona na kataryniarzy i ich ‘pozytywkę’. W 16. wieku i u nas przezywano słynne ‘toruńskie pierniki’ katarynkami z niem. (p. fraszkę Kochanowskiego); wyrabiały je za-
