tradycją rewolucyjną, był bowiem jednym z najdzielniejszych dowódców powstania styczniowego i komuny paryskiej. Sekretarzem był Jan Kryński z drugiego „Ludu polskiego“. Organizacja ta była już jednak w orbicie nowoczesnego socjalizmu, a Wróblewski wchodził w skład Rady Głównej socjalistycznej międzynarodówki (pierwszej) jako reprezentant Polski i stał po stronie Marksa. W ruchu anarchistycznym, który się podówczas przeciwstawiał marksizmowi pod wodzą Bakunina, był również jeden z polskich socjalistów, Walerjan Mroczkowski.
Trzy czynniki spowodowały powstanie w Polsce nowoczesnego ruchu socjalistycznego: 1) rozwój przemysłu fabrycznego i kapitalistycznej produkcji; 2) wpływ ruchu socjalistycznego w krajach sąsiednich, oddziaływanie socjalnej-demokracji niemieckiej i austrjackiej na zabory pruski i austrjacki, i robotników zagranicznych zatrudnionych w przemyśle Królestwa na zabór rosyjski; 3) propaganda przeprowadzona we wszystkich trzech zaborach przez polską młodzież uniwersytecką, która w czasie studjów na uniwersytetach rosyjskich przesiąkła tam socjalizmem i zorganizowała się w kółka młodzieży socjalistycznej.
Koło r. 1870 powstają we Lwowie pierwsze organizacje zawodowe (drukarzy), w r. 1872 w Poznaniu tworzyć zaczynają się związki socjalistyczne, w r. 1876 w Warszawie organizują się pierwsze kółka socjalistyczne.
Okres pierwszy rozwoju polskiego nowoczesnego ruchu socjalistycznego, okres między r. 1876 a r. 1892 nazwać można okresem dojrzewania ideologji i metod walki. Ruch socjalistyczny przechodzi przez szereg prób, doświadczeń i złudzeń, i w ogniu tych walk ustala się jego stosunek do rzeczywistości, i hartują się i doskonalą jego zasady działania.
Okres ten możemy podzielić na trzy części, na trzy etapy: 1) etap roboty kółkowo-propagandystycznej (1876—1881); 2) etap walki polityczno-rewolucyjnej (1882—1886) i 3) etap ścierania się kierunków (1887—1892).
Ruch socjalistyczny w Polsce opiera się już wtedy na ogólnych zasadach nowoczesnego socjalizmu, na analizie ustroju kapitalistycznego, jego sprzeczności i tendencyj rozwojowych, na teorjach materjalizmu dziejowego i walki klas. Cały ten gmach teoretyczny nie osiadł jednak jeszcze na gruncie panującej rzeczywistości. Konkretny program dążeń i metody walki tkwią jeszcze w mgławicy. Nad wszystkiem unosi się nieokreślona teorja rewolucji społecznej. Jej mechanizm jest nikomu nieznany. Wybuchnie ona jednak w skali międzynarodowej i to w niedługim czasie, w ciągu kilku lat. Wiara w to nie stoi jednak w żadnym związku z oceną współczesnych warunków i siły ruchu rewolucyjnego.
