Strona:PL Adam Próchnik - Ignacy Daszyński życie praca walka.pdf/17

I. Młodość i początki rozwoju ideowego

 Gdy Ignacy Daszyński rozpoczynał swą polityczną działalność, socjalizm w Polsce miał już za sobą około dziesięć lat pracy i rozwoju. Były to jednak dopiero skromne początki. Przeważnie socjalizm tkwił jeszcze na etapie roboty kółkowo-propagandystycznej. W jednym tylko zaborze rosyjskim dokonano wysiłku stworzenia socjalistycznego stronnictwa politycznego, powołano do życia partję „Proletarjat“, ale właśnie w chwili, gdy Daszyński miał wystąpić na scenę historji, partja ta kończyła swój żywot wśród tragicznego skrzypu szubienic i wśród dotkliwych represyj. A potem nastąpił okres rozbicia na małe, bezsilne grupki. W zaborze pruskim dość obiecujące początki ruchu socjalistycznego zostały zahamowane przez bismarkowskie ustawy antysocjalistyczne i surowe wyroki sądów ferowane przeciw socjalistom polskim. W zaborze austrjackim, który miał stać się na długi czas głównym terenem działalności Daszyńskiego, ograniczano się podówczas do roboty w kółkach studenckich i robotniczych przy akompanjamencie szykan policyjno-sądowych. Socjalizm w Polsce stał jeszcze wszędzie w przededniu wielkiego ruchu masowego, który pozwoli mu odegrać swą rolę historyczną. Powstanie i rozwój tego ruchu są ściśle związane z nazwiskiem Daszyńskiego.
 Pod względem ideologicznym socjalizm ówczesny obracał się jeszcze w sferze mgławic. Poglądy na cele, zadania i drogi socjalizmu krystalizowały się dopiero powoli, wśród walk, doświadczeń i zawodów. Unosiły się jeszcze opary utopizmu. Błąkano się jeszcze na bezdrożach między socjalizmem, a anarchizmem. Wahano się między zupełną negacją hasła niepodle-