Stanowisko to wydaje się wręcz dziwne; możnaby odnieść wrażenie, iż zwrot retoryczny czy metafora poety[1] przyjęte zostały przez Volkmanna jako wskazanie istotnego stosunku prawnego. W jednej z retorycznych oracyj rozsianych po dziele Liwjusza czytamy słowa podzięki żołnierzy uratowanych przez Fabjusza Kunktatora; ponieważ ocalił ich od niechybnej śmierci, przeto uznają oni, że — zawdzięczając mu życie — mają słuszną rację po temu, by nazwać go „pater“[2]. Czy z tego wynika, że Fabjusz zyskać miał patria potestas w stosunku do — exempli gratia Minucjusza Rufusa, niekarnego magister equitum? Czy Ennjusz, — wkładając w usta Rzymian skargę żałobną na śmierć Romulusa — „O pater, o genitor, o sanguen dis oriundum“[3], sądzić mógł, że conditor Romae uznany został za pater wszystkich familiae? Pater familias niewątpliwie mógł relegować syna, naogół w granicach dobytku czy majątku rodziny[4]. Pater patriae, jako tytuł jeszcze przedaugustejski[5] i późniejszy przydo-
- ↑ Np. Horacy, Carm. I, 2, 50—52.
hic ames dici pater atque princeps,
neu sinas Medos equitare inultos
te duce, Caesar.por. ks. Insadowski H. — Prawo rzymskie u Horacego. Lublin 1935, str. 16 nn. Dalmasso L. — L’opera di Augusto e la posizione artistica di Orazio, Turyn 1934, str. 16—17. Vaubel. Th. — Untersuchungen zu Augustus Politik und Staatsauffassung nach den autobiographischen Schriften und der zeitgenössischen Dichtung. Diss. Giessen 1934. Str. 85.
- ↑ Livius a. U. c. XXII, 29—30; szczególnie — słowa magistra jazdy, Rufusa, który — „cum patrem Fabium appellasset circumfusosque militum eius totum agmen patronos consalutasset — „Parentibus“ inquit „meis dictator, quibus te modo nomine, quod fando possum, aequavi, vitam tantum debeo, tibi cum meam salutem tum omnium horum, itaque sub imperium auspiciumque tuum redeo“. To ostatnie jest najistotniejsze dla przebiegu sprawy.
- ↑ Ennius, Ann. fr. I, 77 w edycji Ernout A. Recueil de textes latius archaiques. Paryż 1916.
- ↑ por. Łapicki, o. c. 141. Liv. VII, 4.
- ↑ Wpomnieć należy o Ciceronie, cf. Plutarch, Cicero, 23. Ciaperi E. — Cicerone e i suoi tempi T. I. Medjolan — Neapol 1926. Str. 295.
qaidem Patriae adpellavimus, ut sciret datam sibi potestatem patriam, quae est temperantissima liberis consulens suaque post illos reponens. Tarde sibi pater membra sua abscidat, etiam, cum absciderit, reponere cupiat et in abscidendo gemat cunctatus multum diuque...“
Cała argumentacja Seneki nosi wyraźny charakter egzorty pod adresem Nerona, aby... rządził łagodnie; parenetyczne frazesy nie dają żadnego fundamentu pod tezy prawnicze.
