Strona:PL Čech - Pieśni niewolnika.djvu/11

SVATOPLUK ČECH

❋ w Ostředku dnia 21 lutego 1846 r. — † w Pradze dnia 23 lutego 1908 r.

syn Franciszka Jarosława i Klary z Raków, z wielkiej trójcy czeskich poetów ubiegłego wieku najbardziej narodowy, przyszedł na świat w przededniu „wiosny ludów“, gdy przez całą Europę przebiegł dreszcz tęsknoty za swobodą, a „Slávy Dcera“ Jana Kollara dostatecznie już uświadomiła Słowiańszczyźnie jej rolę dziejową. Podczas gdy ojciec Franciszek Jarosław był narodowo rozbudzonym „vlastencem“, matka Klara chowała się po niemiecku wśród zniemczałej rodziny i dopiero miłość obudziła w niej — ale zato tem gorętszy — czeski patrjotyzm. Wypadkową tych wpływów na najrańsze dzieciństwo poety był z jednej strony „vlastenecki“ nastrój jego lutni, z drugiej nieprzejednany odpór przeciw obcemu elementowi. Muza Svatopluka Čecha jest bardzo wielostronną i bogatą w nastroje od satyrycznej ironji w prozie do płomiennych dytyrambów i hymnów mowy wiązanej. Krytyka literacka rozróżnia w twórczości Čecha cztery okresy. W pierwszym, romantycznym (1866-78), dla którego słupami granicznemi są „Husita na Baltu“ z jednej a „Evropa“ z drugiej strony, sławi Čech siłę i uwielbia tytanizm; w drugim (1879-84) przechodzi od rojeń i snów młodzieńczych do otaczającej go rzeczywistości czeskiego życia i życia Słowiańszczyzny, interesują go w niem momenty historyczne, stosunki socjalne i literackie; w trzecim (1885-92) dojrzewa w Čechu obywatel — zoon politikon — i, wyrósłszy na wodza narodu, dąży do pogłębienia dusz, domaga się wyższej etyki społecznego życia, ironją i satyrą chłoszcze „półrycerzy żywych“ i podnieca, w młodzieży przedewszystkiem, słabo jeszcze naogół tlejący ruch narodowy; w czwartym wreszcie (1893-1908), po dotkliwych ciosach, których mu los w życiu osobistem nie oszczędził, dochodzi poeta w ciszy