ulubionem polem, na którem harcują chętnie młodzi filologowie, aby sobie zdobyć ostrogi — a raczej biret doktorski; ale i starsi wracają chętnie do tej kwestyi. Literatura wzrosła więc niepomiernie; lecz sprawa sama w równym stosunku nie zyskała; pogmatwano ją.
W niniejszej rozprawie nie będę rozbierał całego przedmiotu dyskusyi o powstaniu dzieła Tukidydesowego. Zajme się wyłącznie wspomnianym już opisem zarazy; w ostatnim jednak rozdziale rozprawy dotknę niektórych zasadniczych punktów kwestyi, ale tylko o tyle, o ile to będzie koniecznem i możliwem na podstawie analizy opisu zarazy. Z tego stanowiska, z którego go rozważać będziemy, nie był on jeszcze rozważany.
W rozprawie inauguracyjnej: Quaestiones de tempore i t. d. wyraziłem zdanie, że w pierwotnem dziele Tukidydesa t. j. w historyi wojny Archidamijskiej łaczyło się zdanie ostatnie rozdziału 47-go: τελευτῶντές τε αὐτῶν ἀπέστησαν ὑπὸ τοῦ κακοῦ νικώμενοι z pierwszem zdaniem rozdziału 52: έπίεσε δ’ αὐτοὺς μᾶλλον πρὸς τῷ ὑπάρχοντι πόνῳ καὶ ἡ ξυγκομιδὴ ἐκ τῶν ἀγρῶν ἐς τὸ ἄστυ καὶ οὐχ ἧσσον τοὺς ἐπελθόντας. Rozpoczynam od tego twierdzenia, gdyż i dzisiaj wydaje mi się prawdopodobnem, niemal pewnem, że w pierwotnym koncepcie czy brulijonie „Wojny Archidamijskiej“ łaczył się bezpośrednio rozdział 52 z końcem rozdziału 47, albo że te rozdziały rozłączał może jeno jaki krótki ustęp, a w każdym razie nie ten obszerny wywód, który w naszych tekstach zajmuje rozdziały 48 i następne. W rozprawie inauguracyjnej uznałem za suplement późniejszy rozdziały 48 aż do końca rozdziału 51; w rzeczywistości jednak suplement kończy się pierwszem zdaniem rozdziału 51: τὸ μὲν οὖν νόσημα πολλὰ καὶ ἄλλα παραλιπόντι ἀτοπίας, ὡς ἑκάστῳ ἐτύγχανέ τι διαφερόντως ἑτέρῳ πρὸς ἕτερον γιγνόμενον, τοιοῦτον ἦν ἐπὶ πᾶν τὴν ἰδέαν. Reszta rozdziału 51, czyli cały rozdział 51 z wyjątkiem zdania pierwszego, nie należy do suplementu. Co o tej partyi sądzić, zobaczymy w dalszych ustępach rozprawy. Najpierw staram się przeprowadzić dowód, że ustęp cały od 48 do 51, 1 wypada uważać za nienależący do „Wojny Archidamijskiej“. Kilka przytoczyć można argumentów; niektóre z nich wyłuszczyłem już pokrótce w rozprawie inauguracyjnej.
1) Zaimek αὐτοὺς II 52, 1 oznacza wszystkich mieszkańców Aten czyli Ateńczyków jako naród. Lecz Ateńczycy – pominąwszy pobieżną wzmiankę II 48, 2 (ἐς δὲ τὴν Ἀθηναίων πόλιν ἐξαπιναίως ἐνέπεσε) — nie są wspomniani w całym ustępie począwszy od 47, 4. Począwszy od r. 49 mowa jest wyłącznie o chorych, i ci chorzy są także gramatycznym
