Strona:PL-Mieczysław Gogacz-Filozofia bytu w „Beniamin Major” Ryszarda ze świętego Wiktora.pdf/45

 Konieczne jest więc przyjęcie podkreślonego przez Ryszarda rozróżnienia dziedzin działania poznawczego człowieka i działania Boga. Może być sytuacja trzecia, gdy człowiek działa przy pomocy Boga.^[1] Najczęściej zachodzi tylko ten ostatni wypadek. Inicjatywa działania spoczywa jednak w człowieku. Może się zdarzyć, że człowiek swoim działaniem przygotuje siebie wystarczająco na to, by dokonała się w nim zasadnicza zmiana, alienatio, poznawanie przekraczające zdolności przyrodzone. Bóg wtedy przejmuje inicjatywę działania. Człowiek ochotnie pozostaje bierny, otrzymuje wiedzę i miłość ex sola gratia.^[2] Sytuację tę Ryszard opisuje szeroko w wielu miejscach swych dzieł.^[3] Kulesza streszcza ją do wyliczenia składników kontemplacji nadprzyrodzonej^[4] i popada w sprzeczność, ponieważ „światło wlane w rozumie” i „miłość wlaną w woli” podaje jako elementy „aktu umysłu”,^[5] czyli działania człowieka. Uzasadnia się tu przypuszczenie, że pomyłki Kuleszy i Ebnera wynikają z niedostatecznego dostrzeżenia u Ryszarda dwu dziedzin: człowiek działa i Bóg działa.^[6] Można by określić, że ujęcie Kuleszy jest teologiczno-filozoficzne, ujęcie Ebnera - filozoficzno-teologiczne.

4. OMÓWIENIE DEFINICJI KONTEMPLACJI NIEWŁAŚCIWEJ^[7]

 Właściwe i zasadnicze ujęcie kontemplacji w rozumieniu Ryszarda jako libera mentis perspicacia,^[8] każe stwierdzić, że uwikłana definicja kontemplacji nie jest poprawna, skoro ustala, jako zasadnicze w kontemplacji, nie dokonywanie się poznania, lecz przyjmowanie działania Boga, gdy człowiek z równą ilością wiedzy i miłości przed Nim stanie. Uwzględnianie tej definicji było-

1. c 167D i c 168D.
2. c 167 D.
3. Por. c. 178 CD, c 78 B. c 167D i 168B, por. też c 1207 — 1224.
4. Kulesza (28) s 246.
5. Kulesza wychodzi z definicji, według której kontemplacja jest aktem poznającego umysłu. W konkluzji ustala takie jej składniki, które są uzyskane nie dzięki działaniu poznawczemu człowieka, lecz dzięki otrzymaniu ich inną drogą, dzięki „wlaniu” ich w duszę.
6. Por. c 67 D, c 178 CD.
7. Kontemplacją w sensie niewłaściwym jest dla Ryszarda kontemplacja „ex sola gratia”. Kontemplacją właściwą jest ta, w której działa człowiek poznawczo, a nie tylko przvjmuje biernie od Boga wiadomości o Nim. Por. s. 37.
8. c 67 D.