Strona:PL-Mieczysław Gogacz-Filozofia bytu w „Beniamin Major” Ryszarda ze świętego Wiktora.pdf/111

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

poznawanych zmysłowo jest pierwsze. Pierwsze jest też spośród nich poznanie rzeczy cielesnych. Wtórnie dopiero poznaje się działanie i obyczaje.
 2o. W rzeczach cielesnych wyróżnia Ryszard materię, formę oraz naturę[1] i stwierdza, że te trzy elementy są jednocześnie w substancji cielesnej.[2] Nie mogą też istnieć oddzielnie,[3] a więc konstytuują byt materialny. Wszystkie trzy elementy poznawane są zmysłami z tym jednak, że do całkowitego poznania natury potrzebna jest pomoc umysłu.[4]
 Natura bowiem jest zasadniczo jakością wewnętrzną rzeczy cielesnej,[5] chociaż, jeżeli rozważa się ją jako wewnętrzną jakość, jawi się też jako forma zewnętrzna.[6] I tu trudność w ustaleniu definicji natury.
 Forma jest dla Ryszarda jakością zewnętrzną rzeczy cielesnych;[7] i podobnie jak materia, łatwo ujmowaną w poznaniu zmysłowym,[8] będącą jednocześnie obrazem rzeczy niewidzialnych,[9] a z tych — obrazem raczej pojęć. Ryszard bowiem wyjaśnia, że obraz lwa, a więc narysowane linie, ułatwiają stworzyć sobie pojęcie żywego zwierzęcia.[10] I dodaje, że jakość zewnętrzna polega na kolorze i kształcie.[11] Formą więc rzeczy cielesnej jest dla Ryszarda zewnętrzny kształt elementu materialnego. O materii nie mówi Ryszard bliżej. Trzeba więc przyjąć, że forma dla Ryszarda jawi się jako zewnętrzny kształt rzeczy.

 Uformowaną materię gatunkuje od wewnątrz natura, jako wewnętrzna jakość i sprawia, że to jest właśnie rzecz cielesna.

  1. ↑ c82C, c93BC, c99B.
  2. ↑ „Haec itaque tria, materia scilicet, forma et natura, quia in substantia corporea simul sunt et a se invicem dividi non possunt” c82D — 83A.
  3. ↑ c83A.
  4. ↑ „Materiam et formam visu corporeo facile deprehendimus... Illud autem quod ad naturam pertinet partim expositum sensui, partim autem profundius latens repositum erat rationi”. c82C.
  5. ↑ „Tertius vero (ratiocinationis modus... trahitur) ex qualitate intrinseca, quod superius dixmus naturam” c93B.
  6. ↑ „Natura siquidem consideratur in rerum qualitate intrinseca, quemadmodum et forma consistit in qualitate extrinseca”. c82C.
  7. ↑ „secundus... ex qualitate extrinseca, quod dicimus formam” c83B.
  8. ↑ Por. c82C.
  9. ↑ „Quid enim dixerim rerum visibilium formam nisi quamdam quasi rerum invisibilium picturam”. c99B.
  10. ↑ Por. c99B.
  11. ↑ „qualitas extrinseca constat in colore et figura” c93C.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:PL-Mieczysław_Gogacz-Filozofia_bytu_w_„Beniamin_Major”_Ryszarda_ze_świętego_Wiktora.pdf/111&oldid=2598953”