Strona:PL-Ewa Dubas-Urwanowicz-Koronne zjazdy szlacheckie.pdf/13

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

i omawiam ją w podrozdziale dotyczącym zjazdów nie mających znamion lokalności.
 Ze zjazdami konfederackimi mamy do czynienia w całym omawianym w tym miejscu podokresie. Część sejmików, nazywanych czasami w literaturze zajmującej się bezkrólewiami - „przedkonwokacyjnymi”, ma charakter konfederacji[1].
 Pierwsza konfederacja o zasięgu lokalnym była zawiązana z inicjatywy szlachty i w jej imieniu. Badacze twierdzą, że inicjatorem jej był znany działacz egzekucyjny - Mikołaj Sienicki podkomorzy chełmski[2]. Fakt, że pierwszą konfederację partykularną zwołał szlachcic - nie senator, świadczy o gotowości szlachty tej ziemi do wzięcia odpowiedzialności za spokój wewnętrzny i bezpieczeństwo zewnętrzne. Jest także wyrazem dojrzałości politycznej tej społeczności lokalnej. Miało to wymiar bardziej głęboki, zważywszy, że siłą rzeczy nakreślenie wzorca zachowania się w okresie bezkrólewia, musiało decydować o poczynaniach innych ziem. Szlachta ziemi chełmińskiej miała świadomość, iż inicjatywa zwołania zjazdu powinna leżeć w rękach senatorów tej ziemi, ale w sytuacji, kiedy nie mogli realizować oni swoich uprawnień, przechodziły one na nią samą: „(...) za odległością JMci Pana wojewody ruskiego naszego, któregośmy w tak nagłej potrzebie dosiądź nie mogli, i o kasztelanie swoim jeszcze wiadomości nie mając, uczyniliśmy sobie zjazd walny do Krasnegostawu na dzień 17 lipca ku spólnej namowie”[3].W konfederacji tej brak jest powoływania się na tego typu zjazdy istniejące w przeszłości.

 Konfederacja bełska zawiązana w cztery dni później, 21 lipca 1572 roku, nie mówi nic o czyjekolwiek indywidualnej inicjatywie. W świetle źródła pozostałego po jej obradach widać, iż szlachta województwa bełskiego ma poczucie wspólnoty w zawiązywaniu zgromadzenia: „samo z swej chęci, mając wiadomość i obwieszczenie o śmierci króla JM. od kasztelana naszego, do miasta Bełza (...) zjechaliśmy się”[4]. Prawo do wspólnego zgromadzenia się mają także w świetle tej konfederacji przedstawiciele miast: „My dygnitarze, urzędnicy, rycerstwo i wszystkie stany województw bełskiego i jego powiatów: bełskiego, buskiego, horodelskiego, grabowieckiego, także i miasta, wszyscy społem i każdy z osobna, za zobopólną wiadomością i zezwoleniem

  1. ↑ S.Płaza, Wielkie bezkrólewia, Kraków 1988, s. 5-6.
  2. ↑ S. Grzybowski, Mikołaj Sienicki - Demostenes sejmów polskich, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. II, 1957; S. Płaza, Wielkie bezkrólewia, s. 3; W. Sobieski, Trybun ludu szlacheckiego, Warszawa 1978, s. 7-8.
  3. ↑ Biblioteka Muzeum Narodowego im. Czartoryskich w Krakowie (dalej cyt.: B. Czart.), 80, s, 95: „Konfederacja albo kaptur ziemi chełmskiej po śmierci króla uczyniony”, 17 lipca 1572. Wojewodą ruskim był w tym czasie Jerzy Jazłowiecki, kasztelanem chełmskim - Mikołaj Łysakowski.
  4. ↑ Konfederacja województwa bełskiego, 21 lipca 1572, w: Archiwum Jana Zamoyskiego (dalej cyt: AJZ), t. 1, 1553-1579, wyd. W. Sobieski, Warszawa 1904, s. 439.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:PL-Ewa_Dubas-Urwanowicz-Koronne_zjazdy_szlacheckie.pdf/13&oldid=3096690”