działu administracyjnego, z Prus Wschodnich i Zachodnich, wąskiego skrawka we wschodniej części Pomeranii, z Wielkiego Księstwa Poznańskiego i wschodniej części Szląska, zamkniętej między granicą a linią przechodzącą od Rawicza do Prądnika (niemieckie Neustadt O. Schl.)[1]. Reszta jest już ziemią czysto niemiecką, z wyjątkiem dwóch wysepek łużyckich nad górną Szpreą. Zaznaczyć jednak trzeba, że i na tym, określonym wyżej, obszarze ludność polska nie wszędzie już mieszka zwartą masą, lecz jest mocno przerzedzona w niektórych okolicach, zwłaszcza na zachodnim skraju Poznańskiego i w dolinie Noteci, a w pośrodku niej, w Prusach Wschodnich i Zachodnich, między Wisłą a Niemnem, nad wybrzeżem morskiem, znajduje się wielka wyspa czysto niemiecka, na którą składają się północne części Warmii i Prus Książęcych.
Wyspa ta obejmuje północno-wschodnią część Prus Zachodnich z Gdańskiem, Malborkiem i Elblągiem, oraz północną połowę Prus Wschodnich i sięga na południe do Goldapu, niemal do jeziora Mamry, Olsztyna, Miłomłynu, Iławy i Grudziądza[1]. Pomiędzy Iławą i Grudziądzem wrzyna się w nią obszar, zamieszkany przez Polaków, a mianowicie okręg sztumski, luźno tylko związany z ziemią Chełmską i Michałowską.
∗ ∗
∗ |
Wychodzimy w pracy tej ze stanowiska etnograficznego, nie zaś historycznego. Szczegółowy opis ziem polskich w Prusach nie zatrzyma się więc na granicach Rzeczypospolitej z końca wieku XVIII, ani też nie obejmie wszystkich dzielnic, które należały do Polski Bolesławowej, lecz wyłącznie terytoryum, na którem mieszka
- ↑ 1,0 1,1 Na mapce, umieszczonej na str. 61, posunięto tę granicę zanadto ku wschodowi, oznaczając mylnie obszar, na którym Polacy stanowią mniejszość zaludnienia, jako ziemię zupełnie zniemczoną. Taką samą omyłkę popełniono przy oznaczaniu obszaru polskiego w Prusach Wschodnich i Zachodnich po prawej stronie Wisły, przez co granica ludności polskiej posunęła się zanadto ku południowi. Natomiast rozszerzono nieco obszar polski nad południowa-zachodnią granicą W. Ks. Poznańskiego, w nizinie zgniłej Obry i Baryczy. W tych stronach ludność polska nie sięga już nigdzie do Odry.
