Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/263

germanizacyjnym w kościele. Za jego czasów jeszcze wszędzie, gdzie tylko lud polski stanowił znaczną większość, nabożeństwa odbywały się wyłącznie w języku polskim. Dopiero pod rządami chorowitego i mało energicznego arcyb. Stablewskiego, przeprowadzono w parafiach, w których mieszka maleńka tylko liczba Niemców katolików, raz na dwa tygodnie lub co tydzień nabożeństwa i kazania niemieckie po lub przed polskiemi. Wprawdzie i nacisk ze strony tych rozproszonych Niemców katolików, nasyłanych do Księstwa w celach germanizacyjnych, a z nielicznemi wyjątkami zupełnie obojętnych pod względem religijnym, jest obecnie daleko większy, niż dawniej. Od wcale niedawna też dopiero wychodzą z seminaryów poznańskiego i gnieźnieńskiego młodzi księża pochodzenia niemieckiego, którzy uważają się za Niemców i są przejęci dążnościami germanizacyjnemi. Liczba ich nie jest jednak wielka, jak wogóle niewielu tylko Niemców katolików poświęca się stanowi duchownemu.
 Pod względem materyalnym księża poznańscy są na ogół dobrze uposażeni. Według przepisów ustawy, ksiądz w pięć lat po otrzymaniu święceń ma prawo do co najmniej 800 talarów (2,400 marek) dochodu rocznego. W ogromnej większości wypadków dochód ten jest daleko większy. Po 5 latach prawie każdy ksiądz posiada już probostwo (jako proboszcz lub komendarz), do którego są przywiązane zazwyczaj znaczny obszar ziemi i procenty od kapitałów kościelnych (legatów itd.), oprócz akcydensów. Probostw, któreby nie dawały 800 talarów, jest tylko kilka; dochód przeciętny można obliczyć na 5—6,000 marek, a jest kilkadziesiąt takich, które dają 10—12, a nawet 20 tysięcy marek dochodu rocznego. Dochody wikaryuszów są oczywiście mniejsze, od 1,200—3,000 mk. Niektóre wikaryaty jednak przynoszą więcej niż średnie probostwa. Znacznie gorzej od proboszczów są na ogół uposażeni kanonicy katedralni. Pobierają oni 800 talarów pensyi i mszalne, które wynosi mniej więcej drugie lub też dwa razy tyle. Dobra kapitulne, które niegdyś obejmowały kilkadziesiąt włości w każdej dyecezyi, zostały w r. 1796 skonfiskowane przez rząd, który ostatecznie w r. 1821, zobowiązał się do wypłacania od nich procentów w sumie ogólnej — 14,441 talarów. Arcybiskup pobiera nadto 36,000 marek pensyi rocznej.