puszczy słowo Pańskie do Jana, syna Zacharyaszowego“ (rozdz. III 1-2).
Daty podobnej nie znajdziemy ani w Aweście ani w Koranie lub Lalitawistarze, fantastycznej biografii Budy. Taką datę dokładną mógł tylko podać żyd, dobrze świadomy stosunków palestyńskich w pierwszej połowie pierwszego stulecia. Sto lat później była Palestyna pustynią, drobne owe księstewka zniknęły na zawsze, liczna rodzina Heroda I utonęła w falach zapomnienia, a nawet Tacyt nic byłby potrafił rozgmatwać jej rodowodu, cóż dopiero nieuczony ewanielista! Jak zaś każdy szczegół dziwnie się zgadza z podaniami innych historyków, zwłaszcza Józefa Flawiusza, powszechnie wiadomo. Nie mogąc dłużej rozwodzić się nad tym przedmiotem, odsyłam szanownych czytelników do wyczerpującej książki p. Wallon'a: De la croyance due à l'Évangile Paris 1866 p. 374-423.
Prawie każda stronnica dowodzi w ewanieliach, że były pisane pod świeżem wrażeniem wypadków. Weźmy np. więzienie i śmierć Jana Chrzciciela, u Mateusza[1]. Czyż nie widzimy tańcującej wobec gości córki Herodyady? Czyż nie słyszymy nierozważnej przysięgi królewskiej a zaraz po niej straszliwszych słów tancerki: „Daj mi tu na misie głowę Jana Chrzciciela.“ A ta niezrównana prostota w dalszym ciągu opowiadania:
„I zasmucił się król, ale dla przysięgi i dla tych, którzy siedzieli razem z nim, kazał dać. I posławszy, ściął Jana w więzieniu. I przyniesiono głowę jego na misie i oddano dziewczynie, a ona zaniosła do matki swojej.“ To opowiadanie świeże, drgające życiem, odgrywające się formalnie przed oczami czytelnika, warto porównać z suchą, obojętną relacyą Józefa Flawiusza[2], a ukaże się ogromna różnica między autorem spółczesnym, a takim, który pisze daleko później. Choć nie był Mateusz przy śmierci Chrzciciela, mógł jednak mieć o niej wiadomość od świadków naocznych, choćby od Joanny, żony prokuratora Herodowego, którą wymienia Łukasz wśród pobożnych niewiast, służących Chrystusowi z majętno-
