Strona:O początkach chrześcijaństwa.djvu/099

Ta strona została przepisana.

je do przybycia Warusa t. j. do końca 748. Ale rządy podobne, zwłaszcza w prowincyach cesarskich, jaką była Syrya, choć zwykle trwały trzy lata, mogły na życzenie cesarza czasem trwać dłużej, czasem króciej. Zwykłe więc urzędowanie Saturnina mogło się zakończyć w r. 747 lub nawet już w r. 746, a on mimo to pozostać na miejscu. Nie brakowało zaś ważnych do tego powodów, bo jego następca zajęty wyprawą cylicyjską nie mógł objąć rządów prowincyi, a potem zaczął się już był ów sławny popis ludów i krajów, tak, iż de jure Kwiryniusz był namiestnikiem Syryi, de facto Saturnin go zastępował. Stąd Łukasz słusznie mówi, że popis odbył się za rządów pierwszego, a Tertulian także ma racyą, twierdząc, że popis został sporządzony przez drugiego. Milczenie zaś Józefa Flawiusza o pierwszych rządach Kwiryniusza bardzo jest naturalne, skoro tenże prawie nigdy nie przebywał w swojej prowincyi, a interesa żydowskie, jak przedtem, tak i następnie załatwiał Saturninus^[1].

↑ Nieprzejrzana literatura o popisie Kwiryniusza jest dzisiaj przestarzałą po ogłoszeniu rozprawy Patriziego: Della Descrizione universale mentovata da San Luca. Roma 1876. Wyraża ona zdanie nietylko autora, lecz wielu znakomitych rzymskich archeologów, a między nimi p. De Rossi, a jest odpowiedzią na książkę Mommsena: Res gestae divi Augusti, wydaną dziesięć lat dawniej, w której uczony Niemiec zarzucał Łukaszowi, że intabulacyą Palestyny zrobioną przez Kwiryniusza w r. 759 za jego drugiej propretury, przeniósł do pierwszej a nawet do całego imperyum nieoględnie rozszerzył. Mommsen nic nie odpisał na rozprawę Patriziego, choć siódmy rok upływa od wydania a ztąd godzi się wnosić, że dał się przekonać i przyjął zdanie, które podzielają najwięksi prawnicy i dziejopisarze tegocześni: Savigny, Huschke, Mauso, Viner, Jost, Renier, Egger i t. d. Sam zaś Mommsen niemało przyczynił się, choć mimowoli, do utrwalenia tego zdania, przytoczywszy nowe dowody za poduójnem namiestnikowaniem Kwiryninsza w Syryi. W istocie jest ono niejako osią całej sprawy. Jeżeli bowiem Kwiryniusz raz tylko był rządcą Syryi w r. 759 (czyli 6-tym naszej ery), myli się Łukasz; jeżeli zaś dwa razy dzierżył ten urząd, propretura z r. 759 była już drugą a pierwsza przypada na r. 747, kiedy narodził się Chrystus. Ważnym dla tej kwestyi dokumentem jest marmur, znaleziony w r. 1764 między Tivoli a willą

[s93-1] Nieprzejrzana literatura o popisie Kwiryniusza jest dzisiaj przestarzałą po ogłoszeniu rozprawy Patriziego: Della Descrizione universale mentovata da San Luca. Roma 1876. Wyraża ona zdanie nietylko autora, lecz wielu znakomitych rzymskich archeologów, a między nimi p. De Rossi, a jest odpowiedzią na książkę Mommsena: Res gestae divi Augusti, wydaną dziesięć lat dawniej, w której uczony Niemiec zarzucał Łukaszowi, że intabulacyą Palestyny zrobioną przez Kwiryniusza w r. 759 za jego drugiej propretury, przeniósł do pierwszej a nawet do całego imperyum nieoględnie rozszerzył. Mommsen nic nie odpisał na rozprawę Patriziego, choć siódmy rok upływa od wydania a ztąd godzi się wnosić, że dał się przekonać i przyjął zdanie, które podzielają najwięksi prawnicy i dziejopisarze tegocześni: Savigny, Huschke, Mauso, Viner, Jost, Renier, Egger i t. d. Sam zaś Mommsen niemało przyczynił się, choć mimowoli, do utrwalenia tego zdania, przytoczywszy nowe dowody za poduójnem namiestnikowaniem Kwiryninsza w Syryi. W istocie jest ono niejako osią całej sprawy. Jeżeli bowiem Kwiryniusz raz tylko był rządcą Syryi w r. 759 (czyli 6-tym naszej ery), myli się Łukasz; jeżeli zaś dwa razy dzierżył ten urząd, propretura z r. 759 była już drugą a pierwsza przypada na r. 747, kiedy narodził się Chrystus. Ważnym dla tej kwestyi dokumentem jest marmur, znaleziony w r. 1764 między Tivoli a willą

[1]