niec I stulecia przez apostoła Jana. Jakże sobie poradzim w tem trudnem zadaniu? Nie inaczej, jak filolog, mający dowieść, ze Sofokles napisał tragedye, które pod jego imieniem dotąd istnieją, a kilka jest dróg wiodących do tego celu. Najpewniejszą zapytać się tradycyi tj. sumy świadectw, które wspominają o autorze i jego dziełach w ciągu owego czasu, który upłynął między ich pierwszem wydaniem a manuskryptem, w którym się przechowały.
Stawiam wiec takie pytanie: Czy przy obecnym stanie badań historycznych i filologicznych możemy twierdzić napewno, że jeżeli nie cały Nowy Testament, to przynajmniej ewanielie (bo te głównie nas teraz zajmują) zostały napisane przez autorów, którym są przypisywane? Pytanie radykalne, a odpowiedź na nie rozstrzygnie zarazem los wszystkich teoryj o początkach chrześcijaństwa.
Zaczynam od faktu niezaprzeczonego. Pod koniec IIgo stulecia te same ewanielie, które dzisiaj czytamy w Nowym Testamencie, były uważane przez całe chrześcijaństwo za niewątpliwe dzieła dwóch apostołów, Mateusza i Jana i dwóch uczniów apostolskich, Marka i Łukasza. Na to zgadzają się wszyscy racyonaliści, ci nawet, którzy im bardzo późny naznaczają początek. Kolo r. 180 pisze ś. Ireneusz, że „Kościół po całym świecie rozsiany, opiera się na czterech ewanieliach, jak na tyluż kolumnach“[1]. Już wtedy niektórzy heretycy odrzucali tę lub ową z pomiędzy ewanielij. Ireneusz im dowodzi, ze nie może być ani więcej, ani mniej od czterech ewanielij, neque plura numero neque rursus pauciora[2]. Już wtedy gorszono się, że ewanielie nieraz rozchodzą się w szczegółach, nieraz ze sobą są w niezgodzie. Ireneusz odpowiada, że to są pozorne tylko różnice, „bo cztery ewanielie są właściwie jedną czterokształtną ewanielią, w której
- ↑ Adversus haereses lib. III, c. XI, 8: Quoniam enim quatuor regiones mundi sunt in quo sumus, et quatuor principales spiritus et disseminata est Ecclesia super omnem terram, columna autem et firmamentum Ecclesiae est evangelium et spiritus vitae; consequens est quatuor habere eam columnas, undique flantes incorruptibilitatem et vivificantes homines.
- ↑ Tamże.
