tego okresu, choćby w zmienionej formie; przewodnictwo w takiej zmienionej gromadzie nie zawsze należy do najsilniejszego samca, lecz może też być udziałem samicy, jak to np. bywa u słoni.
Związek między osobnikami w stadach nie jest bardzo trwały; młody samiec, kiedy dorośnie, stara się własną stworzyć gromadkę; czasem samica, po przyjściu młodych na świat, stara się odpędzić ojca; czasem gromadki tworzą się tylko na czas rozrodu. Już sama tak częsta nietrwałość związku i organizacyi stada wskazuje na to, iż tej postaci życia gromadnego nie można uważać za »państwo« zwierzęce.
∗
∗ ∗ |
Choć szczegóły organizacyi życia gromadnego zwierząt ssących są nieraz dość zawiłe i bardzo interesujące, to jednak bledną one zupełnie wobec tak ich podziwienia godnych objawów, jakie się widzi pośród owadów tworzących »państwa«. Dwa rzędy owadów, a mianowicie gryzki (Corrodentia) i błonkówki (Hymenoptera) mieszczą w sobie gatunki żyjące w społeczeństwach; do Corrodentia zalicza się termity, do Hymenoptera należą pszczoły, mrówki, osy i trzmiele; wszystkie zaś wymienione owady okazują wysoką organizacyę życia gromadnego.
Owady stanowiące rząd gryzków (Corrodentia) są uważane przez zoologów za postacie bardzo prostej budowy, a w historyi rodowej świata owadów umieszcza się je na jednym z najniższych szczebli rozwojowych; natomiast błonkówki (Hymenoptera) odznaczają
