Strona:Marja Weryho-Nauka o rzeczach.djvu/7

uwaga już zostanie wyczerpaną — wtedy pójdziemy do dalszego otoczenia — ulicy, wsi, miasta i t. d., gdzie, choć nowego wprowadzimy niewiele, wiadomości jednak dziecinne możemy uzupełnić i w innym świetle przedstawić. Zresztą — stopień rozwinięcia dziecka najlepiej nam wskaże, gdzie mamy czerpać materjał.
 Przy wykładzie nauczyciel nie powinien wdawać się w szczegóły, a cechy wybitne wskazywać o tyle, ile tego potrzeba dla objęcia obrazu i stosunku jego do wszechświata.
 Rozpatrzenie okazów nie powinno się ograniczać do powierzchownego ich obejrzenia; uczeń powinien widzieć i poznać przedmiot w jego zbiorowisku i środowisku, jego czynności, miejsce pobytu, dla czego i w jakim celu istnieje — słowem, odpowiedzieć na pytanie, które rzecz dana nastręcza umysłowi.
 Przy tej sposobności spełniać należy wskazówkę Rousseau'a — pobudzić do czynności wszystkie zmysły dziecka: niech ono samo patrzy, dotyka, a gdzie tego trzeba, poddaje przedmiot odpowiedniej próbie.
 Pojęcia tworzą się w umyśle dziecka bardzo powoli, dając w rezultacie tej pracy t. zw. ujęcie rzeczy; nawet ujęcie rzeczy najprostszej wymaga czasu dużego, gdyż wrażenia przedmiotowe przypływają do umysłu naszego nie jednolicie i nie zawsze jednocześnie. Przeto powoli do wrażeń poprzednio nabytych dołączamy nowe i tym sposobem tworzymy ujęcie coraz ściślejsze i bardziej treściwe.
 Praca więc rozpada się na dwie części: 1) Ustalenie widnokręgu dziecka, skontrolowanie pojęć, w tych granicach, jakie posiada umysł dziecka. 2) Rozszerzenie zasobu pojęć, rozwinięcie już posiadanych, słowem, wzbogacenie umysłu dalszą wiedzą o rzeczach. Tym tylko sposobem przygotowuje się grunt do samodzielnego myślenia.
 Nie dotyczy to wyłącznie zjawisk przyrody; odnosi się również do ludzi, względem których dziecko zajmuje pewne stanowisko, przyjmuje od nich zwyczaje, poglądy.
 Przeto nauczyciel nie powinien pomijać i tej strony w rozwoju umysłu dziecięcego.
 Rzeczy, które dziecku najpierw podpadają pod uwagę, bierzemy za punkt wyjścia dla zwrócenia uwagi na inne przedmioty. Tak np., dziecko spostrzegło chrabąszcza — wypytujemy się, na jakich roślinach siada, czemu, jakim