Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/93

 Staranniejszém nieco jest wychowanie domowe u posiedzicieli włościan, do czego byt lepszy głównie się przyczynia. Tutaj dzieci pod względem religijnym i obyczajowym staranniéj bywają prowadzone. Duch obywatelski obszerniejsze tu ma pole, nie wszędzie jednakże szerzéj rozpościera swe skrzydła, jak w klasie robotniczéj; na rozwój tego ducha nie tyle działa wychowanie domowe, ile dobry przykład, jeżeli ta klasa ma sposobność korzystania z niego od okolicznych posiedzicieli większych. Pracowitość nie jest w téj klasie powszechną; w okolicach, gdzie gospodarze sami biorą się do pracy a nie każą zastępować się czeladzi, gospodarstwa się podniosły i praca została uznaną jako główny warunek utrzymania bytu; pozakładano tam kółka rolnicze włościańskie, urządzono wystawy, słowem, postępują z cywilizacyi biegiem; tam zaś, gdzie gospodarze za pas założyli ręce albo więcéj targami, furmankami, niż rolą się trudnią, gospodarstwa upadają i powoli w żydowskie lub niemieckie przechodzą ręce.
 Rozpatrując się w całości wychowania domowego włościańskiego stanu, widzimy wielkie przez zaniedbanie straty, rozpaczać jednak, ani téż wątpić o jego poprawie nie mamy powodu. Tu nic nie jest zepsute, lecz wszystko jest jeszcze tak, jak Pan Bóg stworzył; tu jest czyste pole szerokie i do działania wolne, nie uchylajmy tylko życzliwéj ręki, zachęcajmy dobrym przykładem, a duch obywatelski i pracy wzmagać się będzie coraz to silniéj w tych i następnych pokoleniach.
 Klasa średnia miejska i wiejska, składająca się z przemysłowców, rzemieślników, rolników i t. d., ciesząca się bytem niezależnym, nie wiele troszczy się o domowe wychowanie; mając pod ręką szkołę, jéj pozostawia całe staranie około wychowania dzieci. Rodzice troskliwi o szczęście swego dziecka wpajają w nie zasady moralności i dobrych obyczai; tacy téż,