Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/34

snością, a z drugiéj strony, czując coraz to dotkliwiéj ciężar pańszczyzny, danin, darmoch, opuściła się, zleniwiała i zobojętniała na wszystko, co się wokoło niéj działo. Zbiegostwo, w początkach wyjątkowe, tak się wzmogło i rozpowszechniło w 17tym wieku, że nietylko dla rolnictwa, ale i dla kraju stało się klęską z powodu rozmaitych łotrostw i zbrodni, które z niego brały swój wątek. Zapobiegając rząd tym nieporządkom i zaburzeniom, wydał nowe rozporządzenia, któremi jużto zabraniał przechowywać zbiegłych poddanych, jużto naznaczał wartość na zbiegów, jużto wchodził w stosunki z ościennemi prowincyami. Jak opisują ówcześni kronikarze, wyszło około pięćdziesięciu podobnych ustaw, z których pokazuje się, iż starano się wszelkiemi sposobami zapobiedz szerzącemu się złemu, ale bez rezultatu, albowiem nie usunięto głównéj przyczyny, któréj to złe było skutkiem.
 Nie zbywało pod owe czasy na głosach ostrzegających i miała Polska publicystów, którzy zaszczyt jéj przynosili; ci, patrząc na to, co się dzieje, na to odstąpienie od dawnego ducha praw i zwyczajów i zastanawiając się nad tym brakiem równowagi społecznéj, tak pod moralnym, jak i materyalnym względem, ostrzegali i przepowiadali, że tak wielka przewaga po jednéj stronie musi spowodować skrzywienie stosunków społecznych i pociągnąć za sobą osłabienie całego organizmu narodowego. Stanęła naprzeciw grożącemu temu niebezpieczeństwu cnota obywatelska, uosobiona w gorliwych o dobro kraju mężach; nie zdołała ona przecież przerobić ówczesnych wyobrażeń i usposobień o tyle, iżby przez nie na prawodawstwo i na zmianę systemu wpłynąć była mogła; wszelkie jéj wysilenia osłabił prąd dążący ku złemu. Zatrważający stan ówczesnego społeczeństwa możnaby w ciemniejszych wiele barwach i wyrazistszych jeszcze przedstawić rysach przez uzupeł-