niem urządzone igrzyska, z których walki zewnętrzna strona człowieka wychodzi wprawdzie nieuszkodzona, ale za to wewnętrzna, to jest duchowa, jakichże piekielnych doznaje mąk lub szatańskiéj radości? Gry te, biorąc rzecz z ekonomicznéj strony, nadwątlają jeden z głównych czynników cywilizacyi, to jest pracę, albowiem nastręczają sposobność zbogacenia się bez téjże i pod tym względem powstrzymują materyalny rozwój cywilizacyi; biorąc zaś rzecz z moralnéj strony, to wzruszają one podstawę cywilizacyi, ponieważ, krzywdą jednego uszczęśliwiając drugiego, działają wbrew religijnej zasadzie: „miłuj bliźniego, jak siebie samego,” a która to zasada jest kością pacierzową cywilizacyi, jak również i szkoły bezwyznaniowe, programem swym wyłączające lekcye religii, które w jednych ucywilizowanych krajach już zaprowadzone a w drugich są jeszcze w projekcie. Pytam, czy te mają także być dowodem postępu i trofeem zwycięztwa cywilizacyi nad obskurantyzmem? A bezwątpienia, odpowiedzą mi niechybnie wszyscy ci, którzy, przy sposobności dysput o szkołach wyznaniowych i bezwyznaniowych objawiając swe zdanie, wyrażali się, że szkoły wyznaniowe tylko dla nienaturalnego naszego położenia wyjątkowo mogą znaleść u nas poparcie, z zasady wszakże bezwyznaniowym albo mieszanym należy dać pierwszeństwo. Podobne zdania, które nie miały żadnych głębszych podstaw i żadnemi przekonywającemi wywodami poparte nie zostały, opierać się tylko mogły na broszurach i artykułach rozmaitych zagranicznych pism, jakie położyły sobie za zadanie zdarcie świętości i niewidzialnéj wartości z objawionéj prawdy. Pismami temi zarzuca świat szczególniéj prasa wiedeńska, która więcéj jeszcze, niż inne, jest w ręku Żydów. Zmateryalizmowane żydostwo, ten pasożyt chrześciaństwa, który się po niém coraz wyżéj wspina i sokami jego
