wypływające z wdzięczności dla téj ziemi, która karmi i odziewa człowieka, ni z przywiązania do okolic, instytucyi, ani téż nie da się porównać z żadną inną ziemską miłością. Miłość ojczyzny jest to uczucie szczytne, przez śmiertelników niezbadane, które Najwyższy wlał w serce człowieka; za uczucia tego idąc popędem, opuszczamy rodzinę, poświęcamy dzieci, porzucamy mienie, dla niego targamy plan życia, idziemy na śmierć, znosimy najokrutniejsze katusze. Ale nie na samém uczuciu ogranicza się miłość ojczyzny, w niéj jest myśl i to myśl Boska, którą Stwórca dla przeprowadzenia swych zakrytych dla ludzkiego oka celów natchnął duszę człowieka; ta myśl wyswabadza go z materyalizmu więzów, rozbudza w nim miłość i poświęcenie. Ona to lotem błyskawicy przebiega najodleglejsze przestrzenie i rozrzuconym po całéj kuli ziemskiéj rozbitkom stawia przed oczy obraz nieszczęśliwéj cierpiącéj ich ojczyzny; ona, gdy kraj zawoła pomocy, jednoczy ich wolę, porywa nadziemską niepojętą siłą i gromadzi na ziemi przodków; ona to sumienie nasze budzi i przypomina, że w pracy, miłości i zgodzie leży ojczyzny zbawienie; ona, połączona pobratymstwem z myślą religijną miłości bliźniego, każe kochać swych rodaków i pomagać im w nieszczęściu; ona nie zna granic poświęcenia, nie wzdryga się przed rusztowaniem i kiedy tyran sięga po głowę swéj ofiary, wtenczas występuje w całym rozpromienienia blasku i nakazuje poddać się niedoścignionym wyrokom Boskim. Prawdziwą miłością ojczyzną goreją tylko dusze czyste i prawe, które, czując jéj namaszczenie i pojmując ją jako objawienie Boskie, poddają się woli najwyższéj i bez szemrania przyjmują próby, na jakie je wystawia. Otóż ta miłość, podawszy religijności i moralności ręce, idąc z niemi razem, podnosi, uszlachetnia i uzupełnia istotę człowieka. Szczęśliwy ten, kogo Bóg natchnął tą
