Strona:Maksymilian Jackowski - Rzut oka na nasze zasady, sprawy i potrzeby.pdf/29

interesa materyalne przez Towarzystwo rolnicze, towarzystwa przemysłowe, towarzystwa kredytowe, kassy oszczędności. Ale moralne interesa które są duszą interesów materyalnych, przez kościół tylko były zastępowane o tyle, o ile dotyczyły religii i szkół elementarnych, reszta była zdana na los. Otóż rozciągnięcie swéj opieki nad tą resztą moralnych interesów położyło sobie Towarzystwo za zadanie. Zadanie to atoli nie tak łatwe do spełnienia; Towarzystwo bowiem niema tych środków na zawołanie którymi rządy krajowe rozporządzają. Natura ich wywiera już sama przez się wielki wpływ na zasady, które wszczepiają się przez wychowanie w charakter ludu; a jeżeli tenże rząd dąży do przeprowadzenia swego systemu, do nadania ideom dążności zgodnych z jego widokami, w takim razie ma jeszcze administracyą na rozkazy dopięcia swych zamiarów, potem działa jeszcze przez rozporządzenia, wpływa przez prasę, ujmuje przez nagrody które rozdaje za pisma wychodzące w duchu jego dążeń i zasad. Takich środków nie posiada Towarzystwo moralnych interesów, ono może działać tylko na drodze przedstawienia i przekonania, wspierane dobremi chęciami spółeczeństwa dla którego dobra pracować zamierzyło.
 Emil Lenoel powiedział: „porządek w kraju jest podstawą dobrego kierunku moralnych interesów.” Biorąc to zdanie za normę, to należy nam zacząć od zaprowadzenia porządku w naszych wyobrażeniach i pojęciach, a gdy ten ustalimy to trudności jakie Towarzystwo dzisiaj napotyka same się usuną. —
 Gazeta Toruńska (Nr. 274) rozbierając sprawę Towarzystwa moralnych interesów, w tych ostatecznie słowach zapatrywania swe streszcza: „Rokuję mu (Towarzystwu) wielką przyszłość, ale tylko na téj drodze, jeżeli pokona kwietyzm