Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 3.djvu/682

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

skład wchodzi jedna cząsteczka żelaza.

Żelaziak, minerał, w którego skład wchodzi żelazo, ruda żelazna.

Żelazian, w chem., sól kwasu żelazowego.

Żelazicjanik, w chem., żelazawy cjanek wodoru.

Żelazik w chem., związek, w którego skład wchodzi żelazo w jednej cząsteczce, związek żelazawy.

Żelazisto, Żelezisto, przysł., z domieszką żelaza.

Żelazisty, Żelezisty, zawierający w sobie żelazo.

Żelaziwo, wszelki sprzęt z żelaza, żelastwo.

Żelazko, narzędzie żelazne niewielkich rozmiarów: ż. fryzjerskie = do przypiekania i zawijania włosów (fig.); ż. do prasowania = do wygładzania bielizny, ubrania (fig.).

Żelazny, zawierający w sobie żelazo: ruda ż-a, woda ż-a; zrobiony z żelaza: naczynie ż-e, przyrząd ż-y; droga ż-a, kolej ż-a = posuwająca ś. po żelaznych szynach; mający kolor żelaza: koć sierści ż-ej; przen., mocny, twardy, nieugięty, hartowny, okrutny: ż-e serce, ż-a wytrwałość; prawić komu, jak o ż-ym wilku = prawić rzeczy niezrozumiałe, duby smalone; wiek ż. = wiek zepsuty, wedle podań greckich następował po złotym, srebrnym i miedzianym; list ż. = list bezpieczeństwa, glejt; ż-e drzewo — p. Żelaźniak; ż-e korale — p. Aragonit.

Żelazo, pierwiastek metaliczny, obficie znajdujący ś. w przyrodzie, odgrywający ważną rolę w życiu organicznym; wytapiany w wielkich piecach hutniczych, bywa używany powszechnie do przeróżnych użytków: ż. lane, kute, sztabowe i t. p.; rzecz, zrobiona z żelaza, przyrząd żelazny, sprzęt żelazny, naczynie żelazne; przen., miecz, oręż: pustoszyć kraj ogniem i ż-em; dźwigać ż-e pęta = łańcuchy, kajdany, być w niewoli; ż-a na wilki, na lisy = samołówka żelazna; ż. oracza = pług, lemiesz; ż. krawieckie = duże żelazko do prasowania ubrania; mieć serce z ż-a = okrutne; kuć ż., póki gorące = załatwiać sprawę, póki czas, ażeby nie minęła.

Żelazocjanek, w chem., żelazowy cjanek wodoru.

Żelazowato, przysł., nakształt żelaza.

Żelazowatość, własności tego, co jest podobne do żelaza.

Żelazowaty, podobny do żelaza.

Żelazowy, zawierający w sobie żelazo: ż-e rudy; w chem., w którego skład wchodzi żelazo w ilości co najmniej dwu cząsteczek: tlenek ż., wodzian ż., chlorek ż., siarczan ż., siarek ż., kwas ż. itp.

Żelaźniak, roślina amerykańska z rodziny mirtowatych, dostarczająca niezwykle twardego drzewa, niezrąb, żelazne drzewo (fig.).

Żelaźnictwo, wyrób żelastwa, handel żelazem.

Żele, Zele, talerze, instrument muzyczny: dwie okrągłe blachy mosiężne, używane w orkiestrze dla efektów perkusyjnych (fig.).

Żelezce, Żeleźce, grot żelazny na końcu strzały, lancy i t. p.,