Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 2.djvu/307

prawnych; prawowity, słuszny: formy p-e, środki p-e, małżeństwo p-e = zawarte podług przepisów prawa; sądowy: postępowanie p-e; tyczący ś. sądu, sądowy, proceduralny: koszty p-e, kroki p-e = przeciw oskarżonemu.

 Prawo, to, co stanowi słuszne żądanie; to, co ś. komu należy, co mu przypada: mieć p. do czego, p. obywatelstwa, p-a stanu; jakim p-em to uczyniłeś? = na jakiej zasadzie?; dochodzić swego p-a = upominać ś. o to, co ś. komu należy; wystąpić ze swemi p-ami = zgłosić ś. ze swemi pretensjami do czego; mieć p. do czego = mieć słuszność za sobą, mieć p. domagania ś.; rościć sobie p. do czego = domagać ś. czego; odstąpić, zrzec się swych praw; p. miecza = moc sądzenia i skazywania na śmierć; p. życia i śmierci = samowładza nieograniczona; p. pięści, p. mocniejszego = przemoc brutalna; p. starszeństwa = przywileje dziecka pierworodnego; p. przyrodzone = zgodne z naturą; dać komuś do czego p. = uprawnić go; przywilej, pozwolenie na co: p. wypasu na cudzej łące, na przejazd przez cudzy grunt; obowiązek, powinność, rozkaz: twoje psie p. słuchać; przepis prawny, norma prawna, ustawa: księga, kodeks praw, artykuł p-a, litera p-a = dosłowne brzmienie przepisu prawnego według kodeksu; pisać, ustanawiać, uchwalać, ogłaszać, wprowadzać, szanować, łamać, uchylać, znosić p-a; księga przepisów prawnych, kodeks, statut: p. rzymskie, p. kanoniczne = dotyczące kościoła; p. francuskie = kodeks Napoleona; p. polskie, p. magdeburskie, p. koronne, p. ziemskie, p. zwyczajowe, p. pisane, p. cywilne, p. karne, p. państwowe, p. handlowe, p. administracyjne, p. prasowe, p. międzynarodowe; w imienin p-a proszę otworzyć!; w imieniu p-a aresztuję pana!; nauka prawa, prawoznawstwo, studja prawne, wydział prawny w uniwersytecie: znawca p-a, student p-a, doktór p-a, doktór obojga praw = kanonicznego i rzymskiego (w dawnych uniwersytetach); przen., zwyczaj ogólnie przyjęty, prawidło, norma towarzyska: p. grzeczności, przyzwoitości towarzyskiej; p. gościnności; w przyrodoznawstwie: ogólna norma, zasada, według której dzieją się wszystkie zjawiska analogiczne, ujęta w formę wzoru matematycznego; p. ciążenia powszechnego, p. rozszerzalności ciał, p. załamywania ś. światła i t. d.

 Prawobrzeżny, położony na prawym brzegu rzeki.

 Prawodawca, który dał prawa, ułożył a. kazał ułożyć kodeks praw, ustawodawca.

 Prawodawczy, odnoszący ś. do prawodawstwa.

 Prawodawczyni, ta, która daje, pisze, układa a. każe układać prawa.

 Prawodawstwo, władza dawania i stanowienia praw; zbiór praw, ogół praw jakiego narodu, kodeks praw.

 Prawołomca, łamiący, gwałcący prawo.

 Prawomocnie, przysł., zgodnie i z prawem, mając do czego prawo.

 Prawomocność, moc prawa, zgodność z prawem, posiadanie mocy obowiązującej.

 Prawomocny, mający moc prawa, wydany zgodnie z przepisami prawa: nienaruszalny pod względem prawa: wyrok p.

 Prawomówny, mówiący szczerze, to, co myśli, prawdomówny.

 Pramomyślny, nie naruszający i prawa; wiernie, uczciwie myślący, lojalny.