Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 1.djvu/890

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

obejść ś. nie możemy; ma chleb rogi, nędza n-i = przy dostatkach są też kłopoty, a biedę praca może usunąć; wyciągnąć, zadrzeć n-i = uciec, przen., umrzeć; głowa i n-i = zwierzchnicy i podwładni, poddani; zjeść kogo z nami = zniszczyć kogo, zrujnować; zje cię z n-ami = zmoże cię, nie dasz mu rady, jest potężniejszy; trzymać ś. czego rękami i n-ami = uporczywie, rozpaczliwie; mieć charakter w n-ach = dobrze uciekać; cały jego rozum w n-ach = dobrze tańczy, zresztą głupi; wilka n-i karmią = kto ś. stara, ten i ma; dać n-ę = uciec, zemknąć; co do n-i = wszyscy bez wyjątku; idź, gdzie cię n-i zaniosą = na złamanie karku, wynoś ś.!; za wysokie progi na moje n-i = zamało znaczę, abym tam mógł iść; lewą n-ą wstać z łóżka = być w kwaśnym humorze; postawić na n-i = dopomóc mu, wyciągnąć z biedy, wyleczyć z choroby; n-i mu wrosły w ziemię = stoi nieruchomo, jak słup, z przerażenia a. podziwu; n-i mu chodzą po kolendzie = zatacza ś. (o pijanym); tyle mnie obchodzi co psa piąta n. = jest mi zupełnie obojętne; być na ostatnich n-ach = być blizkim śmierci, być blizkim ruiny majątkowej; o kobiecie ciężarnej: być blizką rozwiązania; paść na cztery n-i = ponieść klęskę, dotkliwą porażkę; traktować kogo przez n-ę, a. per nogam = okazywać mu lekceważenie; ściskam, całuję n-i = kłaniam uniżenie; być pod n-ą = pod władzą czyją: jak wisieć, to za obie n-i = jak narażać ś., to na większe niebezpieczeństwo; na cztery n-i kuty = bardzo przebiegły; mądry, jak stołowe n-i = bardzo głupi; w kartach: leżeć bez n-i, bez nóżki = wziąć o jedną lewę mniej niż ś. zapowiedziało; w myśl., n-i zająca = skoki, n-i sarny = badyle.

Nogaj, Nogajec, tat., tatar z hordy koczującej niegdyś nad morzem Azowskim (fig.).

Nogawica, Nogawka, część spodni od biodra do dołu, przeznaczona na jedną nogę.

Nogiet, Nogietek, Nagietek, roślina ogrodowa z rodziny złożonych (fig.).

Noktambulizm, łć.p. Lunatyzm.

Nokturn, łć., część nanabożeństwa zwanego jutrznią, utwór muzyczny o charakterze smętnym, rzewnym.

Nomadowie, Nomady, ludy pasterskie koczujące.

Nomadyczny, koczujący, pasterski.

Nomenklator, łć., u Rzymian niewolnik, który wymieniał nazwiska przybywających gości; tytuł książek, zawierających nazwiska ludzi wsławionych w jakiej dziedzinie działalności.

Nomenklatura, fr., zbiór wyrazów technicznych właściwych jakiej nauce lub sztuce; każda miejscowość, szczególniej wiejska, mająca nazwę oddzielną.

Nominacja, łć., mianowanie na urząd.

Nominalizm, wł., pogląd filozoficzny, według którego pojęcia ogólne nie mają znaczenia rzeczowego, ani istotnego bytu w rzeczywistości, lecz tylko znaczenie nazw dla wytworów abstrakcji.

Nominalny, łć., imienny; nie rzeczywisty, nie istotny, lecz tylko z nazwy (np. zwierzchnik, właściciel i t. p.); wartość n-a = wartość, wyrażona na papierach kredytowych lub na pieniądzach, w przeciwstawieniu do wartości rzeczywistej, obiegowej.