Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 1.djvu/261

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

wanych w Indostanie i na Madagaskarze.

Dzbanowaty, Dzbaniasty, mający kształt dzbana, pękaty.

Dzbanuszek, zdr. od Dzban; roślina, zwana inaczej: pierwiosnek lekarski; kwiat tej rośliny a. wogóle kwiat podobny do dzbanuszka bez ucha; (dzbanuszki konwalji); mały dzbanek; prow. robić d. = podpierać ś. pod boki, opierając ręce na swoich biodrach.

Dzbęknąć, uderzyć, grzmotnąć, palnąć (kogo w co); upaść, runąć, rumnąć, grzmotnąć się (na co, o co).

Dziabać, gm., rąbać, łupać; przen. robić co powoli, dłubać; robić motyką dołek do sadzenia kartofli; kopać kartofle.

Dziabnąć, uderzyć kijem, rąbnąć siekierą, toporem.

Dziachnąć, uderzyć.

Dziać, działać, robić, układać, tkać; wyszywać, haftować; robić na drutach a. siatkową robotą; d. ś. zdarzać ś., stawać ś., czynić ś., robić ś., odbywać ś., wieść ś., powodzić ś.; (co się z tobą dzieje? = co porabiasz? jak się masz?) Działo się (stało ś. zaszło) dnia...., w kancelarji rejenta...., działo się to przed laty.

Dziad (zdr. Dziadek, Dziadulek, Dziadulo, Dziadunio, Dziaduniek, Dziadzia, Dziadziuś, Dziadzio, Dziadziunio), ojciec ojca a. matki; ojciec ojczyma a. macochy; niekiedy stryj a. wuj ojca a. matki; przen. przodek, antenat: z dziada pradziada = od niepamiętnych czasów w rodzie; stary człowiek, starzec; niemrawa, niedołęga; d. a. d-dek = żebrak; ubogi; obdartus, nędzarz; zejść, wyjść, pójść na d-dy = zubożeć zupełnie, wpaść w nędzę; d. a. d-dek kościelny = sługa kościelny, kościelny; gatunek ciasta; d. a. d-dek w kartach = trzeci a. czwarty partner fikcyjny (grać z d-dkiem); w lm. dziady: obrzędy ludowe w dzień Zaduszek w niektórych okolicach kraju; roślina jeżyna a. jej owoce; d-dy a. d-dowskie wszy, roślina, p. Wesz.

Dziadak, gm., człowiek lubiący wypraszać sobie natrętnie podarki, z ujmą swej godności osobistej; człowiek zdziadziały.

Dziadekp. Dziad; d. do orzechów = narzędzie do łupania orzechów, tłuczek (fig.); kościany d. = człowiek bardzo chudy, wyschły jak szczapa; człowiek poruszający się tak, jakby z drzewa był wyciosany; liczba 90 w grze zwanej loteryjką, staruszek.

Dziadkostwo, blm., posiadanie wnuka, wnuków, rola dziadka; dziadek z żoną.

Dziadostwo, blm. gromada dziadów; dziad z żoną; pogard. natrętne wypraszanie sobie podarków, dziadowszczyzna.

Dziadowina, Dziadzina, dziad godny politowania, niedołężny starowina.

Dziadowski, Dziadów, przym. od Dziad; torba i kij d. = żebraczy; rozpuścić jak d. bioz = do niesforności przyzwyczaić; rozpuścić język jak d. bicz = zanadto się rozgadać, dopuszczać się niedyskrecji w mowie; używać wyrazów nieprzyzwoitych a. obelżywych; dziadowska wesz (roślina) — p. Wesz.

Dziadowszczyzna, blm. p. Dziadostwo; rzecz mogąca zaspokoić gust chyba tylko pospólstwa, dziadów.

Dziadówka, gm. pogard., żebraczka; córka żebraka a. żebraczki.

Dziadyga, gm., pogard., człowiek stary a. mizdrzący się; człowiek niedołężny, przedwcześnie zestarzały.