Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/204

w szybkiem tempie, składają się z wielu krótkich nut i ozdobników, z zastosowaniem słynnego tempa rubata, które tak bardzo zachwycało Chopina. Wobec braku fonografu notowano u nas niegdyś melodje te zupełnie fałszywie; mamy bowiem pewne słuchowe przyzwyczajenia z powodu ciągłego słuchania muzyki artystycznej, rozporządzającej tylko dwoma rodzajami tonacji: dur i moll; tymczasem muzyka ludowa jest pod względem tonacji znacznie bogatsza, ma bowiem do swej dyspozycji nietylko te dwa rodzaje gam, ale też inne, a więc gamy „kościelne“, średniowieczne i ściśle etnograficzne. Np. prócz używanej w naszej muzyce ludowej bardzo częstej tonacji lidyjskiej (c, d, e, fis, g, a, h, c), spotykamy, zwłaszcza na Podhalu, modyfikację etnograficzną tej gamy (c, d, e, fis, g, a, b, c). Oczywiście słuch, przyzwyczajony do gam artystycznych, uważa takie modyfikacje za fałszywe, gdy tymczasem te pozornie fałszywe tony są właściwością muzyki ludowej.
 Polskie ludowe melodje należy podzielić na następujące grupy: I. Melodje taneczne. II. Melodje liryczne. III. Melodje religijne. Niegdyś przypisywano bardzo wiele melodyj wpływom kościelnym; zczasem jednak stwierdzono, że właśnie ludowe melodje weszły do kościelnej muzyki gregoriańskiej, ponieważ owe dawne tonacje, szczególnie doryckie, spotyka się poza wpływami gregorjańskich melodyj, w muzyce ludów pozaeuropejskich. Pentatonika średniowieczna okazała się własnością ludową zarówno u Celtów jak u Słowian. Stąd powstały uzasadnione przypuszczenia, iż raczej melodje gregorjańskie, w chwili oddania ich na usługi liturgji, opierały się na ludowych pierwiastkach, często na świeckich pieśniach, a zwłaszcza na motywach północnych.
 Melodje ludowe są nieraz bardzo proste, obracające się w obrębie zaledwie kilku tonów, a więc o pojemności kwinty, kwarty, a nawet tercji. Są to nieraz tylko jakby melodyjne nawoływania, „nahukiwania“. Nasze ludowe melodje posiadają nadto tę charakterystyczną cechę, że budowa ich nie jest umiarową, wykracza poza budowę 4-taktowej frazy „normalnej“ czyli że dana melodja nie składa się z 8, 12 albo 16 taktów, lecz posiada frazy 5 lub 3 taktowe. Wreszcie, w tych melodjach ludowych zaciera się u nas granica między nutą zasadniczą a ozdobnikiem.