Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/128

 Chłop polski żegna życie z zupełnem poddaniem się, a lęka się tylko niezwykłych objawów, więc czyto zbyt nagłego zgonu, czy też powolnego konania. Przekonanie, że takie wypadki zdarzają się wskutek zaklęcia lub jako kara za popełnione winy, powoduje różne zabiegi, mające na celu, ułatwienie śmierci; są to praktyki częścią o podkładzie chrześcijańskim, jak gromnica, woda święcona i zioła poświęcane, częścią zupełnie pierwotne, jak wyjmowanie poduszki z pod głowy, układanie na ziemi, przestrzeganie ciszy w chwili zgonu, otwarcie okna lub drzwi, a nawet częściowe zerwanie dachu, celem wypuszczenia duszy.
 Gdy człowiek umiera, gaśnie także jego gwiazda. W chwili zgonu przestrzega się wielu niezbędnych zarządzeń, które mają na celu wyprawienie nieboszczyka na drugi świat, z zabezpieczeniem jego ducha od grożących złych i demonicznych sił, a z drugiej strony mają chronić pozostałych przy życiu od szkodliwych wpływów zmarłego. Dlatego przedewszystkiem myje się i ubiera zwłoki bardzo troskliwie w specjalną koszulę śmiertelną i czapkę, oraz w odpowiednie ubranie; natomiast butów przeważnie się nie daje, a tylko umyślnie uszyte płócienne skarpetki. Przy szyciu koszuli lub ubrania dla zmarłego unika się bardzo pilnie robienia węzłów; związuje się też niekiedy zmarłemu wielkie palce u nóg, aby nie chodził po śmierci. Oczy przymyka się zmarłemu, aby uniknąć jego zabójczego wyrazu, czasem też zawiera się i usta. W domu zawiesza się wszelką pracę, ponieważ zwłoki rzucają jakby urok na wszelką czynność, koło nich dokonywaną; nie gotuje się wtedy w domu, a niekiedy nawet opuszcza się chatę, dotąd zamieszkiwaną. Pod wpływem zwłok psują się bowiem wszelkie środki spożywcze, nawet woda, którą się też wylewa, zioła święcone tracą swą moc, zboże i kwiat i wogóle każda istota żywotna zamiera. Trzeba także wtedy śpiących w domu pobudzić, by nie pomarli. Obawa przed pozostaniem zmarłego w domu skłania do zasłaniania zwierciadeł, zatrzymywania zegarów i przewracania sprzętów w domu, a nawet przy dzwonieniu za zmarłych dają się zauważyć podobne intencje. Dom, w którym leżą zwłoki, musi być specjalnie oznaczony, a całą osadę zawiadamia się o śmierci jednego z jej mieszkańców za pomocą laski, krzyżyka lub patyczka z kartką; a we wschod-