Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/053

 Do robienia rowków przy sianiu jarzyn używa się też t. zw. markiera, podobnego do grabi, oczywiście już ręcznie, bez koni.
 Motyka. Forma tego narzędzia bardzo stara, niezawodnie poprzedzała ona jeszcze pług; dziś używana już tylko do kopania ziemniaków. W Małopolsce przeważnie używa się nazwy: motyczka, ale np. w Krakowskiem mówi się kopaczka, na obszarze Wielkopolski dziabka, a na Kujawach graczka.
 U ludu nadrabskiego służy do okopywania ziemniaków motyka o stężysku (stylisko—rękojeść) drewnianem, na które nabita jest mniej więcej pod kątem 85° blacha czworościenna, zwężająca się ku obuchowi (t. j. nasadzie). Ostrze tej blachy jest albo zupełnie proste, albo też nieco łukowate, podobne do wycinka koła. Natomiast w Wielkopolsce dziabka jest albo w kształcie serca, albo też czworograniasta, zębata. Motyka ma zwykle u nas rękojeść długą już przynajmniej na 1 metr, ale niegdyś miała ona formę krótszą, jak dziś jeszcze u ludów pierwotnych, które przy rolnictwie posługują się głównie motyką.
 Podobnie jak motyka, tak też i łopata łączy się właściwie z powstaniem pługa. W pługach mamy np. lemiesz i odkładnicę, które zowią się czasem też łopatą, a także pod względem swej genezy pozostają z łopatą w związku. (Podobnie grabie łączą się z broną.)
 Sierp w Polsce ma dwojaką foformę: jest albo gładki, albo zębaty. Na obszarze Wielkopolski, Śląska, Kujaw i Pomorza jest sierp gładki, natomiast w Małopolsce mamy sierp zębaty, który w tej formie występuje już tutaj w neolicie na obszarze dawnej kultury nadbużańskiej; później w epoce lateńskiej zębata forma wyraża się w nowym materjale, w żelazie. Taką dawną formę spotyka się jeszcze w Lubelskiem, gdzie wedle Kolberga sierp ma rączkę toczoną z drzewa brzozowego lub lipowego, a w tej rączce osadzono półokrągły nóż czyli żądło żelazne do żęcia. Sierp jest stalowy i jest nacinany w zęby. Takież sierpy widzimy na starych sztychach z Kaliskiego. Sierp taki w Ropczyckiem i Nowosądeckiem zowie się nasiekiwanym.
 W Radomskiem prowadzi się w następujący sposób żniwo sierpem. Na zagon 8-skibowy idzie dwóch żniwiarzy, którzy