głowy i nizka kończyn, skłonność do ostrych form chorób mózgowych i słabe odczuwanie głodu i zimna.
O człowieku genialnym, tak samo jak o obłąkanym, powiedzieć można, że przez całe życie pozostaje samotnym, chłodnym, obojętnym na uczucia rodzinne i na względy społeczne.
Michał Anioł powtarzał często, że: sztuka zastępuje mu żonę (Io ho troppo moglie che è quest’ arte). Goethe, Heine, Byron, Cellini, Napoleon, Newton, nie mówili tego, ale postępowali jeszcze gorzej.
Zdarza się nieraz, że wskutek tych samych przyczyn, które bardzo często wywołują obłąkanie, jak np. choroby i uszkodzenia głowy, ludzie najzwyczajniejsi robią się genialnymi. Vico w dzieciństwie spadł z wysokich schodów i uszkodził sobie kość ciemieniową. Gratry, w początku swej karyjery lichy bardzo śpiewak, stał się znakomitym artystą, kiedy kawał drzewa zdruzzgotał mu prawie głowę. Mabillon w dzieciństwie był głupowaty, zdolności zaś jego rozwinęły się nadzwyczajnie wskutek tego, że został zraniony w głowę. Gall, który opowiada o tem, dodaje, że znał pewnego duńczyka pół-idyotę do 13 roku życia, który rozwinął się świetnie pod względem umysłowym, potem, jak spadł ze schodów głową na dół[1]. Przed kilkoma laty pewien kretyn rodem z Sabaudyi, ukąszony przez psa wściekłego, stał się człowiekiem rozumnym w ostatnich chwilach swego życia. Doktór Halle znał ludzi ograniczonych, których inteligencya rozwinęła się nadzwyczaj w następstwie chorób mlecza pacierzowego (Journal of mental science 1872 r.).
„Bardzo być może, że moja niemoc (wyschnięcie mlecza pacierzowego) nadała odcień chorobliwy moim ostatnim utworom,“ powiada z prawdziwem jasnowidzeniem w jednym z listów nieszczęśliwy Heine. Zresztą, choroba wpłynęła nietylko na ostatnie jego twory. Jeszcze na kilka miesięcy przed pogorszeniem stanu zdrowia pisał on: „Moje podniecenie duchowe jest rezultatem choroby raczej, aniżeli genialności. Chcąc przygłuszyć choć trochę cierpienia — składałem wiersze. Podczas tych strasznych nocy, obłąkana z bólu biedna moja głowa, rzuca się na
- ↑ Phisiologie du cerveau str. 21.
