Strona:Litwa w roku 1812.djvu/58

rza. Szczegół ten zasługuje z tego względu na uwagę, że świadczy między innemi o stopniu niezupełnej wiarogodności zredagowanego znacznie później dzieła pamiętnikarskiego Ogińskiego, zarówno pod względem szczegółów osobisto-rzeczowych, jakoteż zwłaszcza pod względem dat i kolejności wypadków. Proponując owych kandydatów, złożył Ogiński projekt Ustawy Rządowej, nad którym od dłuższego czasu, bez upoważnienia cesarza, pracował łącznie z Ludwikiem Platerem i ks. Ksawerym Lubeckim. Był to ów projekt, wygotowany przez Platera, o którym powyżej była mowa, poprawiony następnie przez Ogińskiego i Lubeckiego. Cesarz przyjął ten projekt, obiecał w najprędszym czasie powołać delegatów do Komitetu, szczególnie jednak zalecił Ogińskiemu mieć na uwadze kwestyę włościańską. »Ta najbardziej pożyteczna klasa społeczeństwa ― odezwał się ― była częstokroć traktowana przez Was (Polaków), jak Heloci«. Ogiński odparł, że ta sprawa była również przedmiotem obrad, lecz nie została rozstrzygniętą ostatecznie, ponieważ zachodzi trudność, w jaki sposób dadzą się pogodzić prawa właścicieli z istotnem dobrem włościan. Na dowód, że sprawą włościańską pilnie się zajmowano, odczytał cesarzowi list ks. Lubeckiego świeżo otrzymany, w którym ten poddawał ostrej krytyce projekt uwłaszczenia włościan, proponowany przez Armfelta w jego projekcie ustawy konstytucyjnej, a będący naśladowaniem wzorów szwedzkich; Lubecki pragnął, aby kwestya ta została rozwiązaną w duchu ustawy 3 maja, drogą stopniowych przeobrażeń, z zachowaniem właścicielowi przynależnych praw, oraz aby rozstrzygnięcie tej kwestyi było powierzone komitetowi, składającemu się z mieszkańców kraju, zalecał wreszcie w postępowaniu wielką ostrożność.
 Audencya rzeczona miała miejsce 27 stycznia 1812 roku. »Odtąd ― pisze Ogiński w Pamiętnikach ― nie było więcej mowy o projektach autonomii Litwy, cesarz wyda-