Strona:Litwa w roku 1812.djvu/12

—   VIII   —

wego pruskiego, doszczętnie w rosyjskiej pogrążyła się dzielnicy.
 Odtąd, równolegle ze sprawą kardynalną odrodzenia narodu czy to szlakami wychodźtwa i legionów, czy na terenie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, toczyła się pochodna odboju Litwy. Podejmowane w tej mierze, a coraz bardziej słabnące wysiłki późniejsze rewolucyi listopadowej i powstania styczniowego wyprzedził największy, jedyny w realizacyi zaprawdę poważny, docierający przynajmniej doraźnie do rdzenia straconej rzeczy i kraju, do chwilowego bodaj przełamania czynu dokonanego i bezpośredniego w garść ujęcia założonych sobie widoków restytucyjnych, wyprawa moskiewska 1812 r.
 Szanse i wyniki potężnej tej próby, podobnież jak i pokrewnych w następstwie pomniejszych na własną przedsiębranych rękę, niezależnie od splotu pierwszorzędnych czynników postronnych, w wysokim jednak stopniu na samejże Litwie, jej narodowej wadze gatunkowej, jej dochowanem i w danej potrzebie wyładowanem napięciu narodowem zawisły. Kryła ona pod tym względem skarby nieprzebrane, skąd raz po razie dla siebie i powszechności najprzedniejszych dobywać umiała zasobów. Dała upadającemu i dźwigającemu się narodowi pełno synów wybornych, Reytenów, Jasińskich, Wawrzeckich, Niemcewiczów, Prozorów i tylu innych, a nadewszystko dwa serca najgórniejsze, prawowitych z ducha dziedziców Zygmunta-Augu-