Strona:Lenin - Imperjalizm jako najnowszy etap.djvu/10

utrudnienie w konkurencji, tendencja do monopolu rodzi się właśnie z wielkich rozmiarów przedsiębiorstw.
 To przeistoczenie się konkurencji w monopol stanonowi jedno z ważniejszych — jeśli nie najważniejsze — zjawisko w ekonomice najnowszego kapitalizmu, musimy więc zbadać je szczegółowiej. Wpierw jednak należy usunąć jedno możliwe nieporozumienie.
 Statystyka amerykańska głosi: 3.000 olbrzymich przedsiębiorstw w 250 gałęziach przemysłu. Jak gdyby przypadało tylko po 12 przedsiębiorstw większych rozmiarów na każdą gałęż. Ale tak nie jest. Nie w każdej gałęzi przemysłu są wielkie przedsiębiorstwa; z drugiej zaś strony nadzwyczaj ważną cechą kapitalizmu, który doszedł do wyższego stopnia rozwoju, jest tak zwana kombinacja, t. j. połączenie w jednym przedsiębiorstwie różnych gałęzi przemysłu, stanowiących bądź różne kolejne stopnie obrabiania surowca (np. wytapianie żelaza z rudy i przerabianie go na stal, a następnie, być może i wytwarzanie tych lub innych wyrobów ze stali), bądź też odgrywających względem siebie rolę pomocniczą (np. obrabianie odpadków lub produktów pobocznych; wyrób przedmiotów, służących do pakowania i t. d.).
 „Kombinacja, — pisze Hilferding, — wyrównuje różnice konjuktury, wskutek czego zapewnia skombinowanemu przedsiębiorstwu większą stałość normy zysku. Powtóre, kombinacja prowadzi do usunięcia handlu. Potrzecie daje możność udoskonalenia technicznego, a więc i otrzymywania zysku dodatkowego w porównaniu z przedsiębiorstwami „prostemi“ (t. j. nieskombinowanemi). Poczwarte, kombinacja umacnia pozycję przedsiębiorstwa skombinowanego wobec „prostego”, wzmacnia je w walce konkurencyjnej w czasie silnej depresji (zastoju w interesach, kryzysu), kiedy zniżka cen surowca jest mniejsza, od zniżki cen na wyroby.
 Niemiecki ekonomista burżuazyjny Heymann, który w oddzielnej książce opisał przedsiębiorstwa „mieszane,“