Przejdź do zawartości

Strona:Lenin-Państwo i rewolucja.djvu/091

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

o tyle za uzasadnione, o ile „państwo ludowe“ jest takim samym nonsensem i równym odstępstwem od socjalizmu, jak i „swobodne państwo ludowe“. Engels stara się skorygować walkę niemieckich socjaldemokratów przeciw anarchistom, zrobić walkę tę zasadniczo słuszną, oczyścić ją od przesądów oportunistycznych co do „państwa“. Niestety! List Engelsa 36 lat pozostał w ukryciu. Zobaczymy, że i po jego opublikowaniu Kautsky uparcie powtarza, w istocie rzeczy, te same błędy, przed któremi ostrzegał Engels.
Bebel odpowiedział Engelsowi listem z dnia 21 września 1875 r., w którym pisał m.in., że „zupełne się zgadza.“ z jego zdaniem o projekcie programu i że czynił wyrzuty Liebknechtowi z powodu jego ustępliwości (str. 304 wyd. niem. pamiętników Bebla t. II). Jeżeli jednak weźmiemy broszurę Bebla „Nasze cele“, to w niej spotkamy zupełnie niesłuszne rozumowania o państwie. „Państwo należy przekształcić ze zbudowanego na klasowym panowaniu państwa w państwo ludowe (wyd. niem., Unsere Ziele, 1886, str. 14).
Tak jest wydrukowane w dziewiątym wydaniu broszury Bebla! Nic też dziwnego, że tak uparte powtarzanie oportunistycznych zdań o państwie wsiąkało do niemieckiej socjaldemokracji, zwłaszcza, kiedy rewolucyjne wyjaśnienia Engelsa trzymane były w ukryciu, a całokształt stosunków długo „oduczał“ od rewolucji.

4. Krytyka projektu programu Erfurtskiego.

Krytyka projektu programu Erfurtskiego, posłana przez Engielsa Kautsky‘emu 29 czerwca 1891 r. i opublikowana zaledwie po 10 latach w „Neue Zeit“, pominiętą być nie może przy analizie nauki marksizmu o państwie, ponieważ poświęcona jest ona właśnie przeważnie krytyce poglądów oportunistycznych socjaldemokracji w sprawie ustroju państwowego.
Mimochodem zauważymy, że w sprawach ekonomji Engels daje również jedną znakomitą i cenną wskazówkę, dowodzącą, z jaką uwagą i głęboką myślą śledził on przeobrażenia kapitalizmu nowoczesnego i jak umiał dlatego przepowiedzieć do pewnego stopnia zadania naszej epoki imperialistycznej. Oto ta wskazówka: z powodu wyrażenia „brak planowości“ (Planlosigkeit), użytego w projekcie programu dla charakterystyki kapitalizmu, pisał Engels: