O, sroga opresyja, nigdzie nie widziana!
Chłopka takim przyciskać ciężarem, który to
Księdzu, Rzeczpospolitej, panu, żołnierzowi,
Urzędnikom, pisarzom, klechom, sługom pańskim,
Hajdukom i kozakom, dzieciom swym i żenie
Dawać musi ustawnie z ubogiego szpłachcia!....
I te-ć to opresyje onych dawnych wieków,
Po wypędzeniu Ryksy drapieżnej i z synem
Kazimirzem, sprawiły, że się wszytko było
Poddaństwo zbuntowało na swe własne pany...
Też ciężary Pawluków, Muchów, Nalewajków,
Buntowników i teraz krwawej nabawiły
Wojny i srogiej hańby ojczyznę, ha, mało,
Nie ostatniej już zguby, gdy Bóg to flagellum
Przez chłopy zesłał na nas, karząc oczywiście
Wprzód klęską i więzieniem hetmanów, a potem
Brzydką i desperacką ucieczką, nakoniec
Sromotnym i zelżywym pokojem ojczyznę!
Per quae bowiem quis peccat, per eadem
Także punitur. Doznaliśmy, ach! doznali tego!
Zamykam, jakom zaczął: że Bóg Polskę karze
Najwięcej za poddanych, ba, i karać będzie,
Jeżeli się, Polaku, nie obaczysz kiedy!
Nierządem Polska stoi — nieźle ktoś powiedział;
Lecz drugi odpowiedział: że nierządem zginie!
Pan Bóg nas ma jak błaznów. I to prawdy blisko,
Że między ludźmi Polak jest Boże igrzysko.
Kiedyby nas wszechmocna Pańska nie trzymała
Ręka, jużbyśmy dawno rąk nieprzyjacielskich
Nie uszli, a, że przydam, i ostatniej zguby.
Ten nas trzyma, ten nas sam okrywa i szczyci.
Zgoła tak sobie z nami Bóg więc zwykł poczynać,
- ↑ Na ciężary i opresją chłopską w Polszcze. Ze zbioru K. Opalińskiego: „Satyry albo przestrogi“. Bezwzględna prawdomówność i siła wyrazu chłoszcząca stanowią wartość tych satyr, pod względem poetyckim nierównych.
Spezy — wydatki; inkwizycyą — śledztwo; taras — więzienie: szpłacheć — kawałek roli: po wypędzeniu Ryksy drapieżnej i t. p. — mowa o buntach chłopskich w czasie bezkrólewia po Mieszku II. (r. 1034): flagellum (łaciń.) bicz: Pawluków, Muchów, Nalewajków — przywódców zbuntowanych chłopów na Ukrainie w XVI i XVII wieku: ucieczką — mowa o ucieczce z pod Pilawiec (przed Tatarami, 1648): zelżywym pokojem — mowa o traktacie pokojowym z Turkami w Buczaczu w r. 1672: per quae quis peccat i t. d. — czem kto grzeszy, tem pokaran będzie.
