że w roku 1951 Wyka[1] charakteryzował ekspresjonizm jako „sztukę wyrazu dla idealistyczno-subiektywnych syntez rzeczywistości”, która „nie jest, ściśle biorąc, stylem o wiadomych i dających się określić elementach, lecz składnicą chwytów czerpanych z różnych stylów”[2], a za cechę jej diagnostyczną uznał „swoiste wzmożenie ekspresyjności formy — żeby tak rzec — rozdrażnienie formy artystycznej, które przekracza ramy impresjonizmu, nastrojowości czy naturalizmu”[3]. W granicach tak pojętego ekspresjonizmu znalazła się twórczość Wyspiańskiego, Micińskiego, Berenta.
Idąc dalej w tymże kierunku zaszeregowano[4] do ekspresjonizmu również Ginącemu światu. W rezultacie liryka Kasprowicza rozparcelowana została — ze względu na technikę budowy obrazu — między impresjonizm a ekspresjonizm, choć w obu tych odmianach struktura semantyczna utworów określona została jako symboliczna.
W innych jednak wypowiedziach[5] model symbolizmu konstruowany jest bardzo rygorystycznie — albo przy pomocy sformułowań doktrynalnych symbolizmu francuskiego o charakterze ontologicznym (pod wpływem książki Guy Michaud Message poétique du symbolisme, 1947), albo w oparciu o poetykę Mallarmégo czy Rimbauda (obecność symbolicznej wersji idealizmu obiektywnego, wieloznaczność obrazów zastępczych, „alchemia słowa”, tj. zdecydowana odrębność języka poetyckiego). W następstwie tego prawie całą lirykę młodopolską traktuje się jako impresjonistyczno-nastrojową, a symbolizm odnajduje się dopiero w poezji międzywojennej.
- ↑ Za G. Lukácsem: Grösse und Verfall des Expressionismus, w: Schicksalwende, Berlin 1948.
- ↑ K. Wyka Zarys literatury polskiej. 1884—1925, Kraków 1951, s. 177.
- ↑ Tamże, s. 44.
- ↑ Zob. J. Kasprowicz Dzieła wybrane, t. I, Kraków 1958.
- ↑ Np. A. Sandauer Poeci trzech pokoleń (1955), Warszawa 1962, s. 161; — M. Głowiński: Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka, Warszawa 1962, s. 77; — J. Sławiński w recenzji Szkiców literackich Leśmiana. Opr. Jacek Trznadel, „Pamiętnik Literacki”, 1962, z. 1; — J. Nowakowski Symbolizm i dramaturgia Wyspiańskiego, „Pamiętnik Literacki”, 1962, z. 4. — W najnowszych jednak pracach, opublikowanych już po napisaniu tej rozprawy (M. Podraza-Kwiatkowska Zagadnienie polskiego symbolizmu, „Ruch Literacki”, 1966, nr 1; J. Kwiatkowski U podstaw liryki Leopolda Staffa, Warszawa 1966, s. 57—73) powraca symbolizm jako jeden z głównych kierunków literackich Młodej Polski.
