Strona:Kazimierz Wyka - Modernizm polski.djvu/307

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
i rezygnację, pragnienie śmierci, pragnienie złota i miłości — całą naszą istotę i istotę naszego otoczenia[1].

Pomimo jednak kształtu słownego, świadczącego o wzorze francuskim, na rozpowszechnienie się tego terminu w Polsce znacznie większy wpływ miała literatura niemiecka, w której „die Moderne” tak wielką odgrywała rolę.
Odpowiadając w roku 1902 na pytanie: Co to jest modernizm? Jan Lorentowicz autorytatywnie stwierdza:

Kierunku literackiego, który by się nazywał „modernizmem” — nie ma w Paryżu. Nazwę tak niewłaściwie zastosowaną przez Niemców, a zapożyczoną przez Polaków, zastępują u Francuzów inne, rozliczne imiona[2].

Również Matuszewski, pisząc Słowackiego i nową sztukę, nie pamiętał już o artykule Langego, informował tylko:

Termin „modernizm” powstał w Niemczech i początkowo miał inne niż dzisiaj znaczenie. Pierwszy raz użył go Eugeniusz Wolff, przeciwstawiając współczesność starożytności (die Moderne — die Antike) w odczycie (Die Moderne. Zur Revolution und Reform in der Literatur), wygłoszonym w stowarzyszeniu literackim „Durch” (1886). W owym czasie modernizm był do pewnego stopnia synonimem realizmu i naturalizmu. Następnie, w roku 1890, grupa młodych artystów i literatów monachijskich założyła Towarzystwo Życia Współczesnego (Gesellschaft für Modernes Leben). Organem tego związku było pismo „Moderne Blätter” [...]. Tu już widzimy wyraźną apoteozę indywidualizmu. Ostatecznie jednak związał wyraz „modernizm” z nowymi prądami w sztuce i literaturze Hermann Bahr, wiedeńczyk, redaktor pisma „Die Zeit” i autor zbioru studiów pt. Zur Kritik der Moderne (1890) oraz Die Überwindung des Naturalismus (1891)[3].

Współczesne badania niemieckie (F. Martini[4]) całkowicie potwierdzają tę krótką historię terminu „die Moderne”, przynoszą do niej jednak pewne uzupełnienia; już w roku 1881 pojawia się antologia Moderne Dichtercharaktere, w roku 1885 Buch der Zeit Arno Holza

  1. A. Lange Modernizm, „Tygodnik Ilustrowany”, 1890, nr 13.
  2. J. Lorentowicz Co to jest modernizm?, „Przegląd Tygodniowy”, 1902, nr 3.
  3. I. Matuszewski Słowacki i nowa sztuka, t. I, s. 20—21.
  4. Por. F. Martini Die Moderne, w: Reallexikon der deutschen Literatur geschichte, t. II, Berlin 1961.