kiedy ucisk niemiecki obudził nasze społeczeństwo do czynnej pracy organicznej. Twórcą, założycielem i kierownikiem Kółek rolniczych jest zasłużony ich patron obecny, p. Maksymilian Jackowski; obecnie nadzoruje on 193 Kółek w W. Ks. Poznańskiem. Prezesami ich są przeważnie księża i obywatelstwo ziemskie, miejscami już nawet sami włościanie, 11 wicepatronów wspiera patrona w doglądaniu Kółek i służeniu im dobrą radą. Nie wszystkie z tych Kółek prosperują należycie, zależy to głównie od prezesa; słabych Kółek jest obecnie jakie 16. Kółka te odbywają walne zebrania powiatowe; było ich 18 r. 1896; wszystkie z wyjątkiem 2 licznie były zwiedzane. Najwybitniejszym momentem czynności Kółek było zwiedzanie pojedynczych gospodarstw, przyczem najwięcej i właściciel i zwiedzający gospodarze skorzystać mogą. W 85 Kółkach zlustrowano 181 gospodarstw, więcej 91 niż roku poprzedniego. Od czasu do czasu urządza kilka Kółek wystawy, które są wielkim bodźcem do postępu, wywołując emulacyę gospodarzy, pobudzając ich do myślenia i naprawiania błędów. Czyni się to wszystko mimo bardzo szczupłych funduszów. Patronatu kasę zasila tylko Spółka bazarowa roczną kwotą 1500 mk., i zarząd centralny Tow. rolniczego 750 mk. Nadto istnieje zapis ś. p. jenerała Oktawiana Augustynowicza na rzecz Kółek rolniczych, z którego 450 mk. rocznego procentu wpływa. To też słusznie można powtórzyć za wicepatronem na powiat wągrowiecki, p. Janta-Półczyńskim, że instytucyę Kółek możnaby nazwać bez przesady dziełem miłości, gdyż opiera swój byt na ofiarności zwłaszcza obywatelstwa i duchowieństwa, nie żałujących ani ofiar pieniężnych ani ofiar pracy na rzecz ludu. Nie dziw, że mimo pierwotnych przeszkód dzieło to się rozwija i przynosi nieobliczalne korzyści naszemu chłopu. Tak powstają za sprawą Kółek tyle ważne spółki drenarskie; jest ich już 10 na przestrzeni 60.000 mórg; przybyło ich 8 w roku 1896; powstają po wsiach Spółki pożyczkowe, jest ich 12, a w ostatnim roku przybyło ich 5; taka spółka np. w Przemencie miała w roku 1896 350.000 mk. obrotu, a oszczędności wynosiły w tej jednej parafii imponującą sumę 91.563 mk.
