Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/68

obyczajowości, wypędza Jagnę ze wsi i przywraca gromadzie poczucie sprawiedliwej siły i energji życia.
 W dramacie, który się rozgrywa na tle gromadzkiego życia chłopów w Lipcach, jest Jagna uosobieniem destruktywnej siły namiętności, która, dążąc ślepo ku swojemu przeznaczeniu, stacza zaciętą walkę z niezłomną potęgą zachowawczą zbiorowego organizmu, pragnącego utrzymać swoje chłopskie istnienie na rodowej ziemi. Pojawia się zawsze w całej pełni swej kuszącej piękności, podniecając zmysły najtęższych i najdzielniejszych mężczyzn wsi: Macieja i Antka Boryny, Mateusza, wójta i Jasia. Piękność jej, rzucająca zgubny czar na umysły męskie, niszczy zdrowe energje i sprowadza je na bezdroża. Potężna i żywiołowa jest jej miłość do Antka, która przeistacza się w piekielny szał żądzy, nie znającej dna ani granic. W tym ogniu rozkiełznanej raz namiętności spala się jak wiór cała jej istota. Kiedy więc pożar jej zmysłów grozi rozpętaniem jeszcze większych burz, zwraca się przeciw niej bezlitosne prawo gromady, średniowieczna scena wyświecenia jej ze wsi na wozie z gnojem jest symbolem zwycięstwa ładu i harmonji pracy nad elementem chaosu, anarchji i bezładu. A ukoronowaniem tego zwycięstwa jest chwila, gdy Antek Boryna poddaje się karzącemu gniewowi gromady i miast bronić swojej kochanki przed zemstą rozwścieczonych bab, udaje się spokojnie do pracy na roli.
 O ile postać Jagny jest usymbolizowaniem żywiołowego elementu, rozsadzającego zwarte ramy chłopskiej społeczności i będącego zaprzeczeniem niezłomnych praw gromadzkiego jej życia, to wszystkie inne postacie są bezwzględnem ich potwierdzeniem. Wszystkie one są bowiem typami o wybitnych, znamiennych rysach, odzwierciedlających wszystkie odcienie wad i zalet chłopskiej, pierwotnej natury. Jak bohaterzy epopei homerowskiej, walczą oni z światem zewnętrznym i wewnętrznym,