się przyglądała. Lecz tak jak zbytek rodzi przesycenie, jak obalenie słupów granicznych między narodami, pociągnąć musiało za sobą zachcianki rozrzucenia kopców własności prywatne rozgraniczających, tak Europa w miesiącu Lutym 1848. przebudziła się z głową trosk pełną i uderzając się w piersi przyznać musiała, że dogodzenie wszystkim żądzom i zachceniom, słowem że sam materjalizm jako jedyna tarcza i firma, ani szczęścia tego życia nie zapewnia, ani bezpieczeństwa towarzystw nie zabezpiecza, ani celowi nieśmiertelności naszéj duszy nie odpowiada.
Tak jak dla śmiertelnych ludzi jest uroczysta chwila gdy ich anioł śmierci przed majestat powołuje Stwórcy; tak jak dla najzatwardzialszego grzesznika chwila żalu i skruchy wystarcza, aby kapłan Chrystusa w miłosierdzie Boskie ufny tegoż rozgrzeszył, tak i w życiu Polskiego narodu jest ten wzniosły Akt, gdy przez konstytucją 3. Maja 1791. roku żałująca, a konająca już Polska swą ostateczną wolą zapisuje. Czyli ta pamiątkowa trzechwiekowe rozkoszowanie i tarzanie się w anarchji w obliczu sprawiedliwego lecz karzącego przebłagać potrafi Boga, w pokorze ducha tylko błagać możemy; lecz ci sami, którzy podczas Polski męczeństwa zimnymi i szyderczymi pozostali, dziś obzierają się z niejaką obawą, iż już tego może lekkomyślnego i swawolnego rycerstwa nie masz, które zachodnią cywilizacją pod Lignicą[1], Warną[2], Cecorą[3], Szczekocinami, Maciejowicami, Pragą,[4] i Ostrołęką[5], krwią swych Henryków Pobożnych, Władysławów Jagiellończyków, Żółkiewskich, Grochowskich i Wodzickich, Kościuszków, Jasińskich i Kickich zasłaniało, a bez żadnych materjalnych widoków zagrożonemu na odsiecz pospieszyło Wiedniowi[6]. Myślący a bezstronni czynią bowiem pełne tajemniczéj niepewności zagadnienie, co to z Europą się stanie, co z jéj
