Strona:Jerzy Lord Byron - Poemata.djvu/220

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

nym do wspanialszych wzlotów poezyi.“ Do togo dodać trzeba, że owo odwołanie nie było zupełném, jeżeli zrozumiemy anegdotę tak, jak ją opowiedział Olivet[1].

Zdanie Bouhours’a, [2] wymierzone przeciw Tassowi, przytoczono tylko, aby jeszcze bardziéj zaciemnić krytyka, którego odwołania Włoch wcale się nie stara wydobyć na jaw, z nim by się zapewne nie zgodziło. Co się tyczy opozycyi, jaką „Jerozolima“ spotkała w akademii kruskańskiéj, która Tassa postawiła niżéj Bojarda i Pulciego, a o porównaniu go z Ariostem nic wiedzieć nie chciała — otóż co się tyczy téj niełaski, to winę jéj przypisać należy w pewnej mierze Alfonsowi i dworowi Ferrary. Leonard Salviati bowiem, główna i prawie że jedyna przyczyna téj napaści, był — nie ulega to najmniejszéj wątpliwości — pod wpływem nadziei[3], że zdobędzie sobie względy domu Estów; spodziewał się on to uzyskać przez to, że rodzimego wychwalał poetę kosztem współzawodnika, który był więźniem stanu. Te nadzieje i usiłowania Salviatiego niechaj posłużą do poznania sądu, jaki o uwięzieniu Tassa mieli współcześni: dzięki im przebierze się także miarka wstrętu, jaki do tyrana, zamykającego poetę w więzieniu, uczuwać musimy[4]. W rzeczywistości téż nie omylił się przeciwnik Tassa co do przyjęcia, jakiego dozna jego krytyka; powołano go na dwór ferrarski, gdzi chcąc większe jeszcze uzyskać względy, wygłaszał panegiryki na rodzinę swych panów, ażeby potém być zapomnianym i umrzéć w ubóstwie[5]. Opozycya Kruskańczyków skończyła się w sześć lat po rozpoczęciu sporów, a jeżeli pierwszą swą sławę zawdzięczała temu, że ją prawie otwarto tego rodzaju paradoksem[6], to z drugiéj strony pobyt obrażonego poety w więzieniu doznał raczéj ulgi niż stał się przykrzejszym, a to z tego powodu, że Tasso musiał starać się o obronę swéj sławy. Ażeby bronić siebie i ojca, bo obu spotkał surowy sąd Salviatiego, wyzyskał on niejednę samotność swéj godziny; więzień nie potrzebował jednak zbytecznie się trudzić, ażeby odeprzéć zarzuty, pomiędzy któremi był i ten, jakoby poeta, porównywając Francyę z Włochami, nie wspomniał z zawiści o kopule kościoła St. Maria del Fiore we Florencyi[7].

  1. Histoire de l’Académie Française depuis 1652 jusqu’a 1700 par l’Abbé d Olivet. „Mais ensuite, venant à l’usage qu’il a fait de ses talents, j’aurais montré que le bon sens n’est pas toujours ce qui domine chez lui.“ p. 182. Boileau twierdzi, że zdania swego nie zmienił. „J’en aż si pen changé, dit-il“ etc. p. 181.
  2. La Maniere de bien Penser. Philautes jest zwolennikiem Tassa i powiada zaraz na wstępie: „De tons les beaux esprits que l’Italie a porté, le Tasse est pent-être celni qui pense le plus nobleinent.“ Atoli Bouhours zdaje się mówić w osobie Eudoxa, który kończy następującém trywialném porównaniem: „Faites valoir le Tasse tant qu’il vous plaira, je m’en tiens pour moi à Virgile“ etc.
  3. La vita etc lib. III, p. 90, tom. II. Czytelnik angielski znajdzie szczegóły dotyczącze opozycyi akademii della Crusca w dra Blacka „Żywocie“ etc rozd. XVII, tom. II.
  4. Po dalszy i zdaje się rozstrzygający dowód, że Tasso nie był niczém więcéj, ani niczém mniéj, jak tylko więźniem stanu, odsyła się czytelnika do „Historical Illustrations of the IV. Canto of Childe Harold“ str. 5 ect.
  5. Orazioni funebri... delle lodi di don Luigi, Cardinal d’Este... delle lodi di Donno Alfonse d’Este. Patrz La Vita lib. III, p. 117.
  6. Założoną była w r. 1582; a odpowiedź akademii kruskańskiéj na Pellegrina Caraffę czyli poezyę epiczną pojawiła się w r. 1584.
  7. Cotanto potè sempre in lui il veno della sua pessima volontà contro alla nazion Fiorentina.“ La Vita, lib. III, pp. 96, 98, t. II.