W r. 1629 w Massachusettsie założyli purytanie drugą kolonję — Salem. Niepomni na prześladowania, jakie sami w ojczyźnie cierpieli, nietolerancyjnie odnosili się do tych, którzy nie podzielali ich zapatrywań religijnych. W r. 1631 wylądował w Massachusettsie młody independent, Roger Williams, którego wkrótce gmina Salemu wybrała na swego pasterza duchownego. Głosił on zupełny rozdział między kościołem a państwem i żądał bezwzględnej wolności religijnej nietylko dla chrześcijan, lecz i dla żydów, mahometan i pogan, którym należą się prawa obywatelskie i polityczne narówni z wiernymi; sumienie jest wyłączną własnością jednostki, nie państwa[1]. Wygnany, opuścił Williams Salem i z kilku wiernymi w 1636 r. na terytorjum państwa indyjskiego plemienia Narraganset założył miasto Providence, które miało dawać schronienie wszystkim, za religijne przekonania prześladowanym.
W umowie założycielskiej przyrzekają secesjoniści posłuszeństwo prawom, przez większość ustanowionym, lecz, „only in civil things“ — religja nie jest przed-
- ↑ O Williamsie porówn. Weingarten s. 36 i d., Bancroft I, s. 276 i d., Masson, The life of John Milton II, s. 560 i d. Z najnowszej literatury Gooch, Englisch democratic ideas in the seventeenth century, Cambridge 1898, s. 83 i d.; Merriam, A history of American political Theories, New-York 1903, s, 7 i d. Te dwa dzieła dobitnie wykazują różnicę między Williamsem, a teokratycznie nastrojonym Johnem Cottonem. Pochód independentyzmu ku bezwarunkowej swobodzie wiary wyczerpująco przedstawił Weingarten s. 110 i d.
