komitej książki o Althusiusie Gierke oświadcza, że jednostronnem jest moje twierdzenie, jakoby wogóle istotnem źródłem praw człowieka było pierwotne prawo wolności religijnej[1]. Nic podobnego nie utrzymywałem: bynajmniej nie wszystkie prawa człowieka, lecz ich wyrazy prawne dają się sprowadzić do wolności religijnej, co wszakże nie powinnoby ulegać żadnej wątpliwości. Również nie da się zaprzeczyć, że wyobrażenie o wrodzonych i niezatartych prawach człowieka wyrosło w łonie kościoła reformowanego i jego sekt na potęgę umysły poruszającą[2]. A. Wahl wykazuje w swym cennym wykładzie, że właśnie w czasie między r. 1752 a 1766 przełożenia parlamentu francuskiego mówią o powszechnych prawach człowieka do wolności, własności, bezpieczeństwa i wnioskuje stąd, że francuzi swych praw człowieka nie przejęli później czysto zewnętrznie od amerykan, że dług jest conajmniej obustronnym[3]. Na zasadzie dowo-
- ↑ Gierke, Johannes Althusius und die Entwicklung der naturrechtlichen Staatstheorien. 2 wyd. 1902, s. 346.
- ↑ Było to silnie podkreślane i przez Anglików. Porówn. D. G. Ritchie. Natural Rights, London 1895, s. 2 i n. W Allgemeine Staatslehre s. 374 i n. porówn. moją obszerną replikę z powodu artykułu Rehm’a w Allgemeine Staatslehre s. 247, który mniema, że za pomocą jurystycznej interpretacji, zawodnej wszakże w podobnych kwestjach, może zaprzeczyć istnieniu związku między wolnością religijną, nakazywaną przez dokumenty amerykańskie wieku XVII i prawami wolnościowemi następnego stulecia.
- ↑ Wahl, Politische Ansichten des offiziellen Frankreichs im 18 Jahrh. 1903. s. 25.
