nie i uwłaszczenie włościan. Nareszcie 1861 roku[1], przed wyzwoleniem włościan w Rosyi, Aleksander II bardzo szlachetnie pragnął, aby to wiekopomne dzieło zostało spełnione na skutek prośby właścicieli ziemskich, i dla tego władze podsuwały myśl robienia odpowiednich podań; ale uczynili to tylko obywatele gubernii dawnej Rzeczypospolitej. Wszystko to było dobrowolne, nie wymuszone, nie pod wpływem chwilowego wrażenia, ale w przekonaniu o potrzebie i w poczuciu obywatelskiego obowiązku względem kraju. Gdyby po tem, co poprzedziło, Milutin, wprowadzając ukaz 1864 roku, był jednocześnie zrobił regulacyę gruntów i serwitutów, to stosunki włościańskie u nas byłyby urządzone najlepiej. Nie ulega wątpliwości, że był to człowiek bardzo wykształcony, kwestyę włościańską badał na Zachodzie, wiedział przeto o błędach rewolucyi francuskiej i posiadał zupełne zaufanie Monarchy, ale, wierny zasadzie divide et impera, przełożył ciasne względy polityczne nad pożytek kraju.
- ↑ Fürst P. Krapotkin, Memoiren eines Revolutionären.
