Strona:Jan Lam - Idealisci.djvu/056

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

od małego dziecka, a jeszcze zawsze nie znam jej dokładnie. Wiem tylko, że nie ma serca, nie wiem zaś, czy ma namiętności, czy tylko kaprysy; czy ma temperament żywy, czy tylko niespokojną, kobiecą wyobraźnię, ową wyobraźnię nie poetyczną, twórczą, ale destrukcyjną i sprawiającą nieład w głowie, w domu, w sercu, w rodzinie, w kuchni, w spiżarni i... w reputacyi. Co do mnie, odkryłem ład tylko w jej toalecie, ma się rozumieć, w wizytowej i balowej, bo nie mówię o negliżu.
— Miły z ciebie kuzynek! Otóż ja ci opiszę Helenę, tak jak ja ją poznałem. Spowiadała się przedemną z całego swojego życia, ze wszystkiego, oprócz jednej rzeczy, której wyznanie byłoby dla niej za trudne, a dla mnie... niemiłe. Nie wymagam tego od niej i nie posądzam jej o nieszczerość z tego powodu, zwłaszcza, że wszystko, co mi mówiła, było prawdą, i to prawdą taką, której sam mógłbyś dojść, gdybyś chciał sądzić ją bezstronnie. Całem jej nieszczęściem jest dysproporcya między wrodzonym jej rozsądkiem, a wychowaniem, jakie jej dano. Wynika ztąd rażąca sprzeczność między prawdą, którą ona poznaje, a kłamstwem i głupotą, które ją otaczają. Zwykłe dziewczęta, z ciasnemi główkami pozbawionemi zdolności zastanawiania się i rozumowania o własnych siłach, uczą się wierzyć w każdą farsę, która im jest podana jako rzecz godna zachwytu, uszanowania, uwielbienia lub świętej grozy. Wierzą, że męczycymbał jest natchniony, kiedy brzęka w klawisze, wierzą, iż rymowane banialuki są przecudną poezyą, wierzą nawet w dobrą muzykę i w prawdziwą poezyę, powtarzam, że wierzą, bo same ani jednej, ani drugiej nie czują, nie będąc zgoła zdolnemi do głębszych wrażeń. Ale osoba z taką pozytywną, męzką głową, jak Helena, z wyobraźnią destrukcyjną może, jak powiadasz, ale zawsze bujną, taka osoba poznaje z czasem, że wszystko dokoła niej oszukuje lub jest oszukiwanem, i przychodzi do błędnej, ale naturalnej konkluzyi, że pojęcia prawdy, ładu i piękna są czysto konwencyonalnemi. Jeszcze gorzej ma się rzecz z pojęciem dobra, które u kobiet opiera się wyłącznie na religii, na wierze. Wszak znasz