Strona:Jan Kochanowski książę poetów polskich.djvu/06

Mimo to Polska nie wystawiła Kochanowskiemu dotąd marmurowego pomnika, godnego geniuszu tego wieszcza.
 Za jego życia przeważnie protestancka inteligencya polska głównie podziwiała wyśmienite przymioty jego stylu, bo nie poznała się na szczytnym polocie jego wysokich ideałów katolickich. Bezstronna potomność, o ile nie uległa wolteryzmowi, sprawiedliwiej oceniła Kochanowskiego i nie odmówiła uznania jego natchnionéj treści. Ale dopiero niezgasłéj pamięci kasztelan Franciszek Wężyk roku 1844 postanowił Kochanowskiego uczcić pomnikiem marmurowym w tumie krakowskim. Niestety ten piękny zamiar nie urzeczywistnił się, bo zniszczyła go burza polityczna;, która wnet po wymienionym roku się zerwała i nad Polską zawrzała. W roku bieżącym Kaźmiérz Morawski dedykował pamięci Kochanowskiego znakomitą rozprawę pod tytułem: Andrzej Patrycy Nidecki, Kraków 1884. Dedykacya tak brzmi: Memoriae Joannis Kochanovii poëtae celeberrimi, cujus tertia saecularia hoc anno redeuntia grata Polonia celebrat sacrum. Jeżeli teraz niezawodnie możnaby Kochanowskiego utworom wytknąć ten i ów niedobór, to należy takie braki policzyć na karb ułomności czasu, w którym poeta pisał. Uszlachetniona romantyką XIXtego wieku poetyka zmodyfikowała gust artyzmu literackiego; smak obecny potępia niejeden przymiot klasyczny, który w okresie Kochanowskiego uchodził za wzór doskonałości. Skala pretensyi do wątku i stylu tak się wzniosła, że w ocenie produkcyi poetycznej nie tylko nie powodujemy się pobłażliwością, ale nawet pewną unosimy się bezwzględnością. Nasze pretensye do poezyi różnią się od uroszczeń XVItego wieku; ze względu na epokę, w której Kochanowski żył, wypada inną zastósować miarę do jego utworów poetycznych. Bylibyśmy niesprawiedliwi, gdybyśmy podług tej samej skali oceniali tak produkcye teraźniejszych jak i tych poetów, którzy przed trzema wiekami dopiero drogę torowali obecnéj poezyi. A jeżeli poczęte w zapale natchnienia monumentalne poezye Kochanowskiego porównamy z niedołęźnemi próbkami współcześnie z nim żyjących rymotwórców, wtedy bez względu na niektóre usterki ze stanowiska teraźniejszej poe-